حتما تاکنون به دلایل مختلف دچار حالت تهوع (nausea) شده‌اید. حالت تهوع، در اثر به هم ریختگی معده و احساس میل به استفراغ و تخلیه محتویات معده، به وجود می‌آید؛ این حالت، به دلایل مختلفی می‌تواند ایجاد گردد، که ممکن است پیش زمینه یک بیماری باشد، یا به عنوان عوارض یک بیماری خاص به حساب بیاید! برای مثال، تهوع در بانوان، از علائم اولیه بارداری است؛ در حالی که برای کسانی که دچار مسمومیت غذایی شده‌اند، حالت nausea از عوارض این حالت به حساب می‌آید.
استفراغ کردن، چه برای بزرگسالان و چه کودکان، تجربه آزاردهنده‌ای است، که می‌تواند برای کوتاه مدت یا بلند مدت، ادامه داشته باشد. از مهم‌ترین علل ایجاد این حالت، می‌توان به سرگیجه، سردردهای میگرنی، عوارض دارویی، مصرف بیش از حد الکل یا مواد مخدر، ابتلا به مننژیت، عفونت آپاندیس و یا تومورهای مغزی اشاره کرد. در اکثر موارد، با رفع عامل ایجاد nausea می‌توان آن را برطرف نمود. با این حال، مراقبت‌های پیشگیرانه‌ای نیز برای این عارضه وجود دارند، که در ادامه این مقاله، به آن‌ها اشاره خواهیم کرد.
عواملی که باعث حالت تهوع می‌شوند، کدامند؟
علل مختلفی در ایجاد nausea و استفراغ نقش دارند، که هر یک ممکن است همراه با علائم دیگری نیز ظاهر شوند. در ادامه، به برخی از علل سرگیجه و حالت تهوع اشاره می‌کنیم.
مسمومیت غذایی یا آنفولانزای معده
عملکرد و سلامت معده و دستگاه گوارش، می‌توانند در اثر ورود ویروس‌ها یا مسمومیت‌های غذایی، دچار اختلال شوند. این گونه موارد، باعث بروز تهوع می‌گردند، که با علائم زیر همراه خواهد بود:
- استفراغ
- گرفتگی یا درد معده
- اسهال
در صورتی که غذا یا نوشیدنی، به عواملی مانند سم یا باکتری‌های سالمونلا و اشریشیا کلی، آلوده شده باشد، مسمومیت غذایی به وجود می‌آید. همچنین، نورویروس یا روتاویروس، از جمله عوامل آلوده‌کننده دستگاه گوارش هستند، که از طریق غذا یا نوشیدنی، می‌توانند به بدن وارد گردند؛ البته درباره ویروس‌ها، خطر انتقال از طریق تماس با افراد آلوده نیز وجود دارد.
آنفولانزا و کووید ۱۹
حالت تهوع، از علائم بیماری آنفولانزا و کووید ۱۹ به حساب می‌آید. از این رو، افرادی که علاوه بر nausea، علائم دیگری مانند درد گلو و تب را نیز تجربه می‌کنند، احتمالا به کرونا یا آنفولانزا مبتلا هستند. استفراغ در اثر آنفولانزا، هم برای بزرگسالان و هم برای کودکان رخ می‌دهد.
بیماری‌های مرتبط با گوارش
افرادی که به اختلالات گوارشی مبتلا می‌شوند، ممکن است حالت تهوع را نیز تجربه کنند. از جمله این بیماری‌ها، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- گاستریت یا التهاب معده، در اثر ورود باکتری
- گاستروپارزی؛ شامل تخلیه معده با سرعت کندتر نسبت به حالت طبیعی که در اثر مصرف برخی داروها یا آسیب عصبی به وجود می‌آید.
- بیماری رفلاکس معده به مری؛ که باعث رفلاکس مزمن اسید معده شده و فرد را دچار سوء هاضمه می‌کند.
- بیماری IBS؛ که از عوارض آن می‌توان به گرفتگی معده، همراه با اسهال یا یبوست، اشاره کرد.
- بیماری سلیاک؛ که نوعی بیماری خود ایمنی است، و در واکنش به گلوتن به وجود می‌آید.
- بیماری‌های مرتبط با صفرا؛ مانند ایجاد سنگ‌های صفراوی
- بیماری‌های مربوط به لوزالمعده؛ مانند پانکراتیت
هر یک از این اختلالات گوارشی، به دلایل مختلفی می‌توانند ایجاد گردند، که از جمله آن‌ها می‌توان به مصرف برخی داروها، تغییر در رژیم غذایی یا برخی اقدامات پزشکی، اشاره کرد.
اختلالات تیروئید
بخش مهمی از عملکرد غده تیروئید، به ترشح هورمون‌هایی مربوط می‌شود، که متابولیسم بدن را کنترل می‌کنند. در صورتی که بانوان، به تیروئید پر کار یا کم کار مبتلا باشند، ممکن است دچار حالت nausea شوند. البته بروز این حالت در آقایان نیز دور از انتظار نیست.
بیماری‌های گوش داخلی
مهم‌ترین وظیفه اندام گوش داخلی و سیستم دهلیزی در گوش داخلی، کمک به حفظ تعادل بدن و موقعیت یابی صحیح است. در صورتی که به هر دلیلی، مشکلی در گوش داخلی به وجود آید، سرگیجه ایجاد می‌گردد، که همین احساس گیجی، خود می‌تواند باعث بروز حالت تهوع شود. مهم‌ترین بیماری‌های گوش داخلی، که ممکن است در بانوان یا مردان رخ دهند، به قرار زیر هستند:
- بیماری حرکت (Motion sickness)؛ که هنگام سواری با اتومبیل، قایق یا هواپیما به وجود می‌آید. این حالت در پاسخ به سیگنال‌های متضاد حرکت، که به سمت مغز ارسال شده‌اند، رخ می‌دهد.
- لابیرنتیت؛ به حالتی گفته می‌شود که گوش داخلی، در اثر سرماخوردگی یا آنفولانزا، دچار عفونت می‌گردد.
- نوریت دهلیزی؛ که شامل التهاب عصب گوش داخلی می‌شود
ابتلا به اختلالات روانی و مشکلات سلامت روان
یکی دیگر از علل حالت تهوع در بانوان و همچنین آقایان، ابتلا به بیماری‌های روانی است. در واقع، بین سیستم گوارشی انسان و سلامت روان او، ارتباط نزدیکی وجود دارد؛ به گونه‌ای که حتی گاهی از علائم فیزیکی مربوط به اختلالات روانی، می‌توان نوع بیماری را تشخیص داد. برای مثال، در افرادی که به مشکلات سلامت روان مانند استرس و اضطراب مبتلا می‌شوند، بروز nausea دور از انتظار نیست.
بیماری‌های مغز و اعصاب
تغییرات متعدد در سیستم مغز و اعصاب، می‌تواند با حالت تهوع همراه شود. از رایج‌ترین بیماری‌هایی که به سیستم عصبی مربوط هستند و می‌توانند با تهوع و استفراغ همراه گردند، می‌توان به میگرن اشاره کرد. سردردهای متوسط تا شدید، همراه با استفراغ، تهوع و علائم دیگر مانند سردی دست و پا، از علائم اصلی این بیماری به حساب می‌آیند.
عوارض دارویی
مصرف برخی داروها، باعث حالت تهوع در زنان و مردان می‌شود. از جمله این داروها، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- داروهای ضد افسردگی
- آنتی بیوتیک‌ها
- مکمل آهن
- داروهای مسکن OTC؛ مانند ایبوپروفن یا آسپرین
- مصرف داروهای شیمی درمانی
داروهایی که به هر دلیلی مصرف می‌کنیم، به دنبال ایجاد تغییر در فرایندهای شیمیایی هستند، که در مغز و بدن رخ می‌دهند. برای مثال، مصرف داروهای ضد افسردگی می‌توانند ترشح انتقال دهنده‌های عصبی، مانند سروتونین و دوپامین را تحت تاثیر قرار دهند. از این رو، بروز nausea و استفراغ پس از مصرف این نوع داروها، کاملا طبیعی است. این گونه حالت‌ها، می‌توانند به صورت مقطعی یا در فواصل زمانی تصادفی رخ دهند؛ البته ممکن است لازم باشد داروی شما با یک داروی دیگر جایگزین گردد.
علت سرگیجه و حالت تهوع در زنان
سرگیجه و حالت تهوع در زنان، به علل مختلفی بستگی دارد، که برخی از آن‌ها در بین زنان و مردان مشترک هستند؛ اما برخی دیگر، تنها به زنان اختصاص دارند و در موقعیت‌های خاصی بروز می‌کنند.
رایج‌ترین علائم اولیه بارداری در بانوان، حالت تهوع مخصوصا در هنگام صبح است. این حالت، معمولا به صورت ناگهانی رخ داده، و به تدریج شدید می‌شود. بانوان باردار نسبت به غذاها یا بوهای خاص، دچار حساسیت شده و احساس تهوع و استفراغ دارند. البته گاهی در هنگام گرسنگی نیز، ممکن است شخص دچار تهوع شود. معمولا کسانی که به این عارضه مبتلا هستند، در هفته چهاردهم بارداری، وضعیت بهتری پیدا خواهند کرد.
علت سرگیجه و حالت تهوع ناگهانی
ممکن است شرایطی به وجود آید، که فرد به صورت ناگهانی دچار سرگیجه و تهوع شود. در اکثر موارد، حالت تهوع ناگهانی در اثر اختلالات و بیماری‌های گوش داخلی به وجود می‌آید، که تا حد زیادی به تعادل مربوط است. با این حال، شرایط دیگری نیز هستند که می‌توانند عامل استفراغ یا تهوع ناگهانی باشند، که عبارتند از:
- گرما زدگی
- پایین بودن قند خون
- اختلال هراس
- حمله اضطرابی
- عوارض جانبی دارو
- کم خونی
- بی آبی بدن
- حمله ایسکمیک یا سکته مغزی؛ که باعث افت ناگهانی فشار خون یا جریان خون ناکافی به مغز می‌شود.
اگر سرگیجه ناگهانی به گوش داخلی مربوط باشد، ممکن است در اثر یکی از بیماری‌های زیر به وجود آید:
- سرگیجه موضعی حمله‌ای خوش خیم
- بیماری منیر
- میگرن وستیبولار
- لابیرنتیت و نوریت دهلیزی
- افت فشار خون ارتواستاتیک
علت ضعف معده و حالت تهوع
احساس درد و ضعف در معده و حالت تهوع، هر یک به تنهایی علل متنوعی دارند. با این حال، هنگامی که هر دو عارضه به صورت همزمان رخ می‌دهند، ممکن است به یکی از حالت‌های زیر مربوط باشد:
- سوء هاضمه؛ که معمولا از سریع غذا خوردن یا مصرف غذاهای خاص و همچنین، نوشیدن الکل و کافئین به وجود می‌آید.
- مسمومیت غذایی که از خفیف تا شدید، متغیر است.
- استرس و اضطراب؛ که می‌توانند تاثیر مستقیم بر معده داشته باشند
- آنفولانزای معده که به غذا و نوشیدنی آلوده مربوط است.
- نوروویروس که باعث التهاب معده و روده می‌گردد.
- تشکیل سنگ‌های صفراوی و سنگ کلیه
- آپاندیسیت
- چسبندگی‌های شکمی
- حمله قلبی
- سندروم روده تحریک‌پذیر
- گاستریت یا التهاب پوشش داخلی معده
- سرطان معده
علت استرس و حالت تهوع صبحگاهی
حالت تهوع صبحگاهی، می‌تواند علل مختلفی داشته باشد. برای مثال، استفراغ و تهوع صبحگاهی در بانوان، نشان دهنده بارداری است، که در هفته‌های اول این دوران رایج‌تر خواهد بود. همچنین، افرادی که در هنگام صبح دچار کاهش قند خون می‌شوند، ممکن است به این عارضه مبتلا گردند.
علاوه بر عوامل یاد شده، هر یک از موارد زیر نیز، می‌توانند باعث بروز تهوع در صبح گردند:
- بارداری دوقلو یا سه قلو
- احساس خستگی مفرط
- مسافرت‌های مکرر و پی‌در‌پی
- استرس‌ها و تنش‌های عاطفی
- تغییرات هورمونی
علت حالت تهوع بعد از عمل اسلیو
در عمل اسلیو معده، پزشک جراح بخشی از معده را برداشته و حجم معده را کاهش می‌دهد. افرادی که این نوع جراحی‌های لاغری را انجام می‌دهند، ممکن است به دلایل مختلف، دچار تهوع شوند. برخی از مهم‌ترین علل حالت تهوع بعد از عمل اسلیو معده، عبارتند از:
- سریع غذا خوردن یا سریع نوشیدن
- نوشیدن مایعات همراه با خوردن غذا یا بلافاصله پس از غذا
- نجویدن غذا به اندازه کافی
- غذا خوردن بیشتر از ظرفیت معده
- مصرف یک غذای جدید برای اولین بار
- پیشبرد سریع رژیم غذایی بعد از عمل؛ اگر احساس می‌کنید که هنوز نمی‌توانید غذاهای سفت را خوب هضم کنید، بهتر است به رژیم غذایی نرم خود برگردید.
البته تهوع بعد از عمل اسلیو معده، همیشه به غذا و رژیم غذایی مربوط نیست. گاهی ممکن است در اثر نهفتگی غذا، انسداد روده یا بروز زخم در ناحیه جراحی، به وجود آید، که در این صورت حتما باید به پزشک معالج خود مراجعه نمایید.
علت سرگیجه و حالت تهوع در کرونا
سرگیجه و تهوع در کرونا، از نشانه‌های اصلی ابتلا به این بیماری به حساب می‌آید. البته این گونه عوارض، به صورت طولانی مدت یا کوتاه مدت می‌توانند ظاهر گردند. در هر حال، علت سرگیجه و حالت تهوع در کرونا، می‌تواند به بروز التهاب در بدن و همچنین، مشکلات سیستم عصبی ناشی از کووید ۱۹ مربوط شود. بسته به اینکه سرگیجه و تهوع ناشی از کرونا، تا چه اندازه شدید و ماندگار باشد، می‌تواند درمان این بیماری را هم تحت تاثیر قرار دهد.
علت سرگیجه و حالت تهوع، به فاکتورهای متعددی بستگی دارد! این گونه حالت‌ها، معمولا در اثر سوء هاضمه، مسمومیت، استرس و اضطراب، بیماری‌های سیستم عصبی و اختلالات گوش داخلی، به وجود می‌آیند. در مواردی که تهوع به بیماری‌هایی مانند نوریت دهلیزی، میگرن وستیبولار و یا عفونت گوش داخلی، ربط پیدا کند، حتما باید به یک متخصص گوش، حلق و بینی مراجعه نمایید. کلینیک گوش تهران، این امکان را برای شما فراهم آورده تا زیر نظر بهترین متخصصان گوش، حلق و بینی و شنوایی شناسی در تهران، معاینه شده و فرایند درمان خود را در پیش بگیرید.
