ناحیه نازوفارنکس، محلی است که پشت بینی را به پشت دهان متصل می‌کند، و درست در بالای سقف دهان، در پایه جمجمه قرار می‌گیرد! ایجاد تومور در این نواحی، تحت عنوان سرطان نازوفارنکس شناخته می‌شود. وزوز و احساس پری در گوش، سردرد، گرفتگی بینی، مشکل در باز کردن دهان و درد و بی‌حسی صورت، از مهم‌ترین علائم کارسینوم نازوفارنکس به حساب می‌آیند.
علت اصلی ابتلا به تومور بدخیم نازوفارنکس، مصرف دخانیات و نوشیدن الکل است؛ همچنین، ابتلا به یک ویروس خاص تحت عنوان اپشتین بار (EBV)، می‌تواند عامل ابتلا به این بیماری باشد. در هر صورت، برای درمان تومور بدخیم نازوفارنکس، باید ابتدا مرحله و استیج بیماری مشخص شده و سپس، با کمک رادیوتراپی، شیمی درمانی، جراحی و داروهای بیولوژیک، تحت درمان قرار گیرد. مراجعه به یک پزشک متخصص گوش، حلق و بینی برای تشخیص به موقع و درمان موثر، ضروری خواهد بود!
ناحیه نازوفارنکس کجاست؟ سرطان نازوفارنکس چیست؟
قسمت بالایی گلو یا حلق، که در پشت بینی قرار گرفته است، نازوفارنکس نامیده می‌شود؛ این ناحیه، ابعادی برابر با 2 سانتی‌متر در ۴ سانتی‌متر را در بالای قسمت نرم سقف دهان، شامل می‌شود. هنگامی که هوا از طریق تنفس از راه بینی وارد می‌شود، باید از ناحیه نازوفارنکس عبور کرده و داخل گلو جریان پیدا کند.How to Diagnose Nasopharyngeal Cancer
سرطان نازوفارنکس، یکی از انواع نادر سرطان در ناحیه سر و گردن به حساب می‌آید؛ این ناحیه، در پایه جمجمه قرار گرفته و به سقف دهان متصل می‌شود. اگر سلول‌های پشت حلق، رشد غیر طبیعی و خارج از کنترل داشته باشند، تومورهای سرطانی ایجاد می‌گردند. پیشرفت بیماری، باعث متاستاز سرطان به غدد لنفاوی، ریه‌ها، کبد و استخوان‌ها می‌گردد.
انواع تومور نازوفارنکس کدامند؟
تومورهای ناحیه نازوفارنکس، می‌توانند خوش خیم یا بدخیم باشند؛ کارسینوم نازوفارنکس، رایج‌ترین سرطان در این ناحیه به حساب می‌آید، که در سلول‌های اپیتلیال یا سطحی نازوفارنکس شروع می‌شود. در صورتی که سلول‌های تومورهای این ناحیه مورد آزمایش قرار گیرند، در یکی از گروه‌های زیر دسته‌بندی می‌شوند:
- کارسینوم سلول سنگفرشی کراتینه کننده
- کارسینوم تمایز یافته غیر کراتینه‌کننده؛ که معمولا با ویروس اپشتین بار همراه است.
- کارسینوم تمایز نیافته غیر کراتینه‌کننده؛ که اغلب با ویروس اپشتین بار همراه است.
- کارسینوم سلول سنگفرشی بازالوئید؛ که نادر و بسیار تهاجمی خواهد بود.
- لنفوم که عبارت است از سرطان‌هایی که سلول‌های سیستم ایمنی، به نام لنفوسیت‌ها را درگیر می‌کنند.
- سارکوم و ملانوما
نکته‌ای که درباره میزان شیوع انواع سرطان نازوفارنکس وجود دارد، این است که لنفوم، سارکوم و ملانوما، احتمال بسیار کمتری نسبت به انواع دیگر تومورها دارند. همچنین، برخی تومورهای خوش خیم نیز مانند فیبروم، همانژیوم و تومورهای خوش خیم غدد بزاقی کوچک، ممکن است در ناحیه نازوفارنکس یافت شوند؛ در هر حال، تشخیص خوش خیم بودن و بدخیم بودن تومورهای این ناحیه، به عهده پزشک متخصص گوش، حلق و بینی خواهد بود.
علائم سرطان نازوفارنکس چیست؟
رایج‌ترین نشانه تومور بدخیم نازوفارنکس، وجود یک توده قابل لمس در پشت گردن است. البته این امکان وجود دارد، که بیش از یک تومور در دو طرف گردن به سمت پشت، وجود داشته باشند؛ بدون آنکه فرد دردی احساس کند! در اغلب موارد، تورم غدد لنفاوی گردن، به دلیل نشر سلول‌های سرطانی به آنها، اولین نشانه برای تشخیص کارسینوم نازوفارنکس خواهد بود. Nasopharyngeal Cancer: Symptoms, Causes, and Treatment (webmd.com)
هرچند سرطان نازوفارنکس در دسته سرطان گوش قرار نمی‌گیرد، اما می تواند علائمی شبیه به بیماری‌های گوش ایجاد کند که شایع نرین آنها به شرح زیر است:
- گرفتگی بینی
- از دست دادن شنوایی
- صدای زنگ در گوش یا وزوز گوش
- درد و احساس پری در گوش؛ مخصوصا در یک طرف
- احساس سردرد
- تاری یا دوبینی
- درد یا بی‌حسی صورت
- خونریزی بینی
- مشکل در باز کردن دهان
- عفونت‌های گوش که به صورت مداوم عود می‌کنند
- مشکل در تنفس یا صحبت کردن
عفونت گوش، یک اختلال رایج در کودکان است؛ اما بزرگسالان کمتر به این عارضه دچار می‌شوند. در صورتی که سابقه عفونت گوش ندارید، و در یکی از گوش‌ها به عفونت مبتلا شده‌اید، بهتر است یک متخصص گوش، حلق و بینی یا جراح سر و گردن، وضعیت شما را بررسی کند. این مساله، به طور خاص برای افرادی که بیماری‌های عفونی دستگاه تنفسی، مانند سرماخوردگی را ندارند، اما دچار عفونت گوش می‌شوند، اهمیت بیشتری خواهد داشت!
فاکتورهای خطر برای ابتلا به سرطان نازوفارنکس چیست؟
عوامل متعددی وجود دارند، که می‌توانند خطر ابتلا به سرطان نازوفارنکس را تشدید نمایند. از جمله فاکتورهای خطر برای تشکیل تومور در این ناحیه، می‌توان موارد زیر را نام برد:
- جنسیت افراد؛ این سرطان در مردان بیشتر از زنان رخ می‌دهد!
- منطقه جغرافیایی؛ به نظر می‌رسد موارد ابتلا در چین، جنوب شرق آسیا و شمال آفریقا، بیشتر دیده می‌شوند.
- سن؛ با اینکه افراد در هر سنی می‌توانند به این بیماری مبتلا شوند، اما معمولا افراد با سنین ۳۰ تا ۵۰ سال، بیشتر در معرض این بیماری قرار می‌گیرند.
- غذاهای بانمک؛ بخار ناشی از مواد غذایی دارای نمک، مانند ماهی و سبزیجات کنسرو شده، می‌توانند وارد حفره بینی گردند. این موضوع، می‌تواند خطر ابتلا به سرطان نازوفارونکس را افزایش دهد!
- ویروس اپشتین بار؛ ابتلا به این ویروس، عمدتا با علائم و نشانه‌های خفیفی مانند سرماخوردگی، همراه است. اما وجود این ویروس، می‌تواند خطر ابتلا به تومور بدخیم نازوفارنکس را افزایش دهد.
- سابقه خانوادگی؛ اگر اعضای خانواده شما قبلا به این بیماری مبتلا شده باشند، احتمال ابتلا برای سایر افراد بیشتر خواهد بود!
- الکل و تنباکو؛ نوشیدن الکل به مقدار زیاد، و همچنین مصرف بی‌وقفه تنباکو، باعث الا رفتن شانس ابتلا به کارسینوم نازوفارنکس می‌شود.
تأثیر سرطان نازوفارنکس بر گوش میانی و شنوایی
گوش میانی یکی از اجزای حیاتی سیستم شنوایی است که وظیفه تقویت و انتقال امواج صوتی به گوش داخلی را بر عهده دارد. این بخش از گوش از طریق لوله‌ای به نام شیپور استاش به نازوفارنکس متصل است. شیپور استاش نقش کلیدی در تعادل فشار بین گوش میانی و محیط بیرونی دارد. حال اگر در ناحیه نازوفارنکس توموری رشد کند، می‌تواند به شیپور استاش فشار وارد کند یا آن را کاملاً مسدود سازد. این انسداد مانع تهویه طبیعی گوش میانی می‌شود و منجر به ایجاد تجمع مایع، احساس گرفتگی و در نهایت کاهش شنوایی انتقالی خواهد شد.
از آنجا که این نوع کاهش شنوایی معمولاً به‌تدریج و بدون درد ظاهر می‌شود، بیمار ممکن است آن را جدی نگیرد یا با مشکلات ساده‌تری مانند عفونت گوش اشتباه بگیرد. در واقع، یکی از نخستین نشانه‌های غیرمستقیم تومور نازوفارنکس می‌تواند اختلال در شنوایی باشد، به‌ویژه اگر فقط در یک گوش رخ دهد. تشخیص زودهنگام این نوع کاهش شنوایی و بررسی دقیق آن با تصویربرداری‌های پیشرفته می‌تواند به شناسایی سریع‌تر بیماری کمک کند.
به‌طور کلی، تأثیر سرطان نازوفارنکس بر گوش از طریق دخالت در عملکرد گوش میانی و شیپور استاش، می‌تواند یکی از راه‌های شناسایی اولیه بیماری باشد. www.msdmanuals.com
چرا تومور نازوفارنکس باعث افت شنویی می‌شود؟
همانطور که گفته شد؛ افت شنوایی به‌ویژه در یک گوش، یکی از علائم هشداردهنده‌ای است که نباید نادیده گرفته شود، به‌ویژه اگر علت واضحی مانند عفونت یا جرم گوش وجود نداشته باشد؛ زیرا این عارضه می‌تواند یکی از نشانه‌های اولیه تومور نازوفارنکس باشد. علت این ارتباط در نزدیکی آناتومیکی نازوفارنکس با شیپور استاش و گوش میانی نهفته است. رشد تومور در نازوفارنکس ممکن است باعث فشردگی یا انسداد شیپور استاش شود که نتیجه آن تجمع مایع در گوش میانی و افت شنوایی انتقالی است.
این نوع افت شنوایی معمولاً بدون درد بوده و تدریجی است و به همین دلیل ممکن است بیمار تا مدت‌ها متوجه جدی بودن آن نشود. در برخی موارد نیز، سلول‌های سرطانی می‌توانند مستقیماً به ساختارهای گوش میانی یا اعصاب شنوایی حمله کنند که موجب ایجاد افت شنوایی عصبی و پیچیده‌تر می‌شود. www.nhs.uk
آیا تومور نازوفارنکس باعث وزوز گوش می‌شود؟
وزوز گوش، به صدایی گفته می‌شود که فرد بدون وجود منبع خارجی در گوش یا سر خود احساس می‌کند؛ صدایی که ممکن است به صورت سوت، زنگ، یا همهمه شنیده شود. در بسیاری از موارد، وزوز گوش به مشکلاتی نظیر پیری، قرار گرفتن در معرض صداهای بلند یا اختلالات گوش داخلی نسبت داده می‌شود. اما یکی از علل کمتر شناخته شده وزوز گوش، تومورهای ناحیه نازوفارنکس هستند. این نوع تومورها می‌توانند از طریق انسداد شیپور استاش یا فشار بر عصب‌های مجاور، عملکرد طبیعی گوش میانی یا داخلی را مختل کرده و در نتیجه موجب بروز وزوز گوش شوند.
نکته مهم این است که وزوز گوش ناشی از تومور نازوفارنکس معمولاً در یک گوش ایجاد می‌شود و همراه با علائم دیگری مانند احساس پری گوش، افت شنوایی یا سردردهای مبهم است. این علائم در کنار هم می‌توانند هشداری خاموش از وجود توموری در نازوفارنکس باشند؛ به‌ویژه اگر فرد سابقه‌ای از عفونت یا آسیب صوتی نداشته باشد. در نتیجه، وزوز گوش یک علامت بی‌خطر نیست و در موارد خاص می‌تواند بخشی از تاثیر سرطان نازوفارنکس بر گوش باشد؛ موضوعی که پزشکان باید با دقت مورد بررسی قرار دهند تا از تاخیر در تشخیص بیماری جلوگیری شود.
روش‌های تشخیص سرطان نازوفارنکس چیست؟
برای تشخیص تومور بدخیم نازوفارنکس، باید آزمایش‌های متعددی انجام گیرند؛ البته قبل از آن، پزشک متخصص گوش، حلق و بینی، با بررسی پرونده پزشکی بیمار و همچنین معاینه فیزیکی، می‌تواند تشخیص اولیه سرطان نازوفارنکس را انجام دهد.
برای معاینه در مطب، از روش‌های نازوفارگونسکوپی غیر مستقیم و مستقیم استفاده می‌شود، تا احتمال وجود توده غیر طبیعی، خونریزی و سایر علائم مربوط به این بیماری بررسی گردند. در نهایت، پزشک بر اساس تشخیص خود، آزمایش‌های تخصصی زیر را توصیه می‌کند:
- معاینه کامل چشم و بینایی توسط چشم پزشک
- معاینه کامل دندان توسط دندانپزشک
- آزمایش کامل شنوایی پایه توسط شنوایی شناس
- ارزیابی وضعیت صحبت کردن و بلع توسط گفتار درمانگر
- انجام بیوپسی یا نمونه برداری از سلول‌ها
- بیوپسی آندوسکوپی؛ برای برداشتن یک قطعه کوچک از بافت غیر عادی احتمالی در ناحیه نازفارنکس
- بیوپسی آسپیراسیون با سوزن ظریف؛ برای تخلیه مایع داخل سلول‌ها و آزمایش آن
- انواع تصویربرداری؛ شامل تصویربرداری با اشعه ایکس، MRI، سونوگرافی و مواد رادیواکتیو
- پت اسکن و سی تی اسکن
- آزمایش خون
روش‌های درمان سرطان نازوفارنکس
پس از تشخیص سرطان نازوفارنکس، پزشک متخصص برای درمان این بیماری برنامه‌ریزی می‌کند. بسته به استیج و شدت بیماری، ممکن است روش‌های درمانی برای هر فرد متفاوت باشد؛ با این حال، در اغلب موارد، یک برنامه ترکیبی شامل پرتو درمانی و شیمی درمانی، در نظر گرفته می‌شود. در ادامه، جزئیات هر یک از این روش‌ها را توضیح می‌دهیم.
پرتو درمانی برای تومور بدخیم نازوفارنکس
در این روش، اشعه ایکس یا پروتون‌های پر انرژی، برای از بین بردن سلول‌های سرطانی به کار می‌روند. برای کارسینوم نازوفارنکس، از روشی تحت عنوان تابش پرتو خارجی کمک می‌گیرند، که طی آن تشعشعات توسط یک ماشین بزرگ، در نقاط دقیقی از محل تومور هدایت می‌شوند. پرتو درمانی برای تومورهای بزرگ و کوچک قابل استفاده خواهد بود؛ اما برای تومورهای بزرگ یا پیشرفته، معمولا از ترکیب پرتو درمانی و شیمی درمانی استفاده می‌شود.
شیمی درمانی سرطان نازوفارنکس
در این روش، داروهای شیمیایی برای از بین بردن سلول‌های بدخیم مصرف می‌شوند. داروهای شیمی درمانی، عمدتا به شکل قرص هستند، و یا به صورت وریدی تجویز می‌گردند؛ البته برای برخی بیماران، مصرف هر دو نوع دارو، توصیه می‌شود. شیمی درمانی تومور نازوفارنکس، در سه حالت انجام می‌گیرد:
- قبل از پرتو درمانی؛ برای اثربخشی هر چه بیشتر رادیو درمانی و افزایش بقای افراد.
- همزمان با پرتودرمانی؛ که باعث اثربخشی بیشتر رادیو تراپی می‌شود.
- بعد از پرتو درمانی؛ برای از بین بردن سلول‌های سرطانی باقیمانده، مانند سلول‌هایی که از تومور اصلی جدا شده و در نواحی دیگر پخش شده‌اند.
جراحی تومور نازوفارنکس
در اغلب موارد، سرطان نازوفارنکس بدون جراحی درمان می‌شود؛ مگر آنکه پزشک جراح ترجیح دهد، که غدد لنفاوی سرطانی در گردن را از طریق جراحی، خارج کند! البته در موارد خاص، بنا بر وضعیت بیمار و تشخیص پزشک جراح، برداشتن تومور از نازوفارنکس به کمک نورواتولوژی بلامانع است! این کار، از طریق ایجاد یک برش در سقف دهان قابل انجام خواهد بود.
آیا کارسینوم نازوفارنکس قابل پیشگیری است؟
معمولا ایجاد تومور در این ناحیه، غیر قابل پیشگیری است؛ اما با رعایت برخی مراقبت‌ها، می‌توان فاکتورهای خطر را کنترل نمود. از جمله این مراقبت‌ها، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- نکشیدن سیگار
- عدم مصرف نوشیدنی‌های الکل‌دار
- پرهیز از مصرف ماهی و گوشت با نمک
برای درمان سرطان نازوفارنکس به کجا مراجعه کنیم؟
تشخیص دقیق سرطان نازوفارنکس، برای برنامه‌ریزی درمانی بسیار اهمیت دارد. معمولا معاینات اولیه، باید توسط بهترین پزشک متخصص گوش، حلق و بینی یا جراح سر و گردن انجام گیرد. در حال حاضر، کلینیک گوش تهران یکی از بهترین کلینیک‌هایی است که پزشکان آن، تجربه کافی در زمینه تشخیص و درمان این نوع سرطان را دارند. بنابراین، اگر علائم این بیماری را در خود مشاهده کرده‌اید، می‌توانید پس از دریافت نوبت، به کلینیک گوش تهران مراجعه کرده و روند تشخیص و درمان را پشت سر بگذارید.
