علت سرگیجه در کودکان چیست؟ درمان سرگیجه کودکان

بیماری ها و اختلالات مختلفی از جمله اختلالات گوش داخلی مانند لابیرنتیت و وستیبولار نوریتیس، مشکلات بینایی، کاهش قند خون (هیپوگلیسمی)، کم‌خونی، و عفونت‌های ویروسی وجود دارند که میتوانند علت سرگیجه در کودکان را توجیه کنند. همچنین میگرن و اختلالات سیستم عصبی مرکزی، مانند صرع یا ضایعات مغزی، می‌توانند عامل ایجاد سرگیجه باشند؛ در برخی موارد، مشکلات قلبی عروقی نظیر افت فشار خون ارتواستاتیک یا نارسایی قلبی نیز می‌توانند به این حالت منجر شوند.

هرچند که سرگیجه در کودکان میتواند موقتی و بدون خطر باشد، اما آن روی سکه نیز میتواند نشان دهنده بیماری خطرناکی باشد؛ از همین بابت برای درمان سرگیجه کودکان، به هیچ وجه تعلل نکنید و فورا به سراغ بهترین پزشک گوش و حلق و بینی بروید. اگر سرگیجه ناشی از اختلالات گوش داخلی مانند لابیرنتیت یا وستیبولار نوریتیس باشد، درمان ممکن است شامل استفاده از داروهای ضد التهاب یا آنتی‌بیوتیک‌ها در صورت وجود عفونت باشد.

در موارد میگرن، داروهای پیشگیری‌کننده یا مسکن‌های خاص برای مدیریت حملات میگرنی تجویز می‌شوند؛ اگر سرگیجه به دلیل افت قند خون یا کم‌خونی باشد، اصلاح تغذیه و مصرف مکمل‌های آهن یا گلوکز ممکن است ضروری باشد. همچنین، فیزیوتراپی و تمرینات تعادلی برای بهبود عملکرد سیستم وستیبولار نیز در برخی کودکان مفید است. پزشک ممکن است بر اساس علت، توصیه‌های بیشتری برای تغییرات سبک زندگی یا پرهیز از محرک‌های خاص ارائه دهد.

علت سرگیجه در کودکان چیست؟

علت دقیق سرگیجه در کودکان همیشه شناخته شده نیست؛ ولی چنانچه کودک مشکل گوش داخلی داشته باشد، ممکن است مغز پیام‌های اشتباهی دریافت کند که می‌تواند به  احساس سرگیجه بیانجامد. موارد زیر شایع‌ترین علل مشکلات گوش داخلی در کودکان هستند:

گرفتگی بینی

وضعیت‌هایی که باعث گرفتی بینی شوند (مانند سرما خوردگی، حساسیت یا سینوزیت)؛ این وضعیت به تجمع مایع در شیپور استاش (eustachian tube)، (که گوش را به سینوس‌ها مرتبط می‌کند،) می‌انجامد میتواند باعث سرگیجه در کودکان شود.

لابیرنت

التهاب گوش داخلی (لابیرنت/labyrinthitis) یا لابیرنتیت که معمولا بر اثر عفونت ویروسی در این قسمت رخ می‌دهد. این بیماری نیز میتواند موجب ایجاد سرگیجه در کودک شود.

ضربه به سر

گاهی به گوش داخلی کودکان بر اثر آسیب‌های سر صدمه وارد می‌شود. گاهی هم گوش داخلی سالم است، ولی کودک بر اثر آسیب به سر دچار ضربه مغزی می‌شود، که می‌تواند علائمی از جمله سرگیجه داشته باشد.

سندرم منییر

در سندرم منییر(menieres) مقادیر نامتعارفی از مایع درون گوش داخلی ساخته می‌شود که باعث حمله‌های سرگیجه و همچنین وزوز گوش و اختلال شنوایی می‌شود. این بیماری اگرچه به صورت نادر، ولی در کودکان نیز می‌تواند بروز کند و موجب سرگیجه شود.

سرگیجه خوش خیم وضعیتی کودکان

 احساس دوران ناگهانی، عدم تعادل، تهوع و استفراغ از علائم سرگیجه خوش خیم وضعیتی هستند. این حمله‌ها ممکن است چندین بار در ماه و برای چندین سال عود کنند، ولی اغلب تا سن هشت سالگی از بین می‌روند.

میگرن

نوعی خاص از میگرن موسوم به «میگرن شریان بازیلار» می‌تواند باعث سر درد و نیز سرگیجه در کودکان شود. در این حالت عموما علائم سرگیجه پس از رفع شدن سر درد از بین می‌روند.

علت سرگیجه در نوجوانان چیست؟

سرگیجه نوجوانان بر خلاف سرگیجه کودکان اغلب به دلیل بروز مشکل در مغز و یا گوش داخلی رخ می‌دهد. زمانی که این دو حالت در نوجوان ظاهر شوند تعادل او‌تحت تأثیر قرار گرفته و سرگیجه را تجربه می‌کند. البته گاهی ممکن است سرماخوردگی و گرفتگی سینوسی عامل ایجاد سرگیجه در نوجوانان باشند. با این حال در اغلب اوقات بروز چنین حالتی نشان دهنده مشکلی به مراتب جدی‌تر در آنان است.

زمانی که نوجوان دچار عفونت گوش شود فشار ناشی از عفونت بر گوش داخلی او تأثیر می‌گذارد. در نتیجه نوجوان دچار نوعی سرگیجه مانند سرگیجه کودکان می‌شود. این نوع سرگیجه‌ها اغلب با احساس حرکت دورانی محیط پیرامون و از دست دادن تعادل همراه است.

انواع سرگیجه در کودکان

سرگیجه در کودکان ممکن است به دو صورت دیده شود؛ یا احساس دَوَران باشد، مانند هنگامی که کودکتان بعد از بازی با چرخ و فلک سرش گیج می‌رود، یا به این صورت باشد که گویی جهان اطراف به دور سرش می‌چرخد یا نوسان دارد.

گه‌گاه، سرگیجه کودکان می‌تواند بر اثر گرفتگی بینی در سرما خوردگی یا رسیدن عفونت به سیستم وستیبولار (vestibullar)، که بخشی از گوش داخلی است و بر تعادل تاثیر می‌گذارد، برای کودکان اتفاق بیفتد. به غیر از موارد گفته شده، زمانی که کودکی دچار سرگیجه‌های مکرر یا مداوم شود، معمولا با بیماری یا شرایطی دیگر در ارتباط است.

سرگیجه در کودکان کم سن و سال

روی هم رفته سرگیجه در کودکان نسبت به بزرگسالان بسیار کمتر شیوع دارد! همانطور که اشاره شد، سرگیجه می‌تواند برای یک کودک بسیار آزار دهنده باشد و برای کودکان در همه سنین رخ دهد. تا زمانی که کودک به آن حد از رشد نرسیده است که بتواند احساس سرگیجه‌اش را بیان و ابراز کند، والدین می‌توانند از روی بی‌تعادلی، حالت تهوع یا حرکت تند چشم‌ها به چپ و راست (دودو زدن چشمان) در کودک متوجه این وضعیت بشوند.

پیگیری درمان  سرگیجه کودک اهمیتی به سزایی دارد، چرا که می‌تواند نشانه بیماری‌ خطرناک باشد یا بر اثر اختلال در تعادل و حرکت باعث آسیب شود.

درک سیستم تعادلی

گوش داخلی نقشی کلیدی را در حفظ تعادل بدن بازی می‌کند؛ برای این کار، گوش داخلی حالت و جایگاه سر و بدن و حرکت را حس می‌کند! این بخش همچنین با دیگر قسمت‌های بدن، از جمله چشم‌ها، برای این اقدام مهم همکاری می‌کند. بدن برای تعادل به سیگنال‌های تعادلی مخابره شده از گوش داخلی متکی است. پیام‌هایی که از گوش داخلی، چشم‌ها و دیگر بخش‌های بدن به مغز مخابره می‌شود کمک می‌کنند تا تعادل بدن کودک حفظ شود.

سرگیجه لحظه ای در کودکان

سرگیجه لحظه‌ای در کودکان که معمولاً کوتاه‌مدت و گذرا است، ممکن است به دلیل تغییرات ناگهانی در وضعیت بدن، مانند بلند شدن سریع از حالت نشسته یا خوابیده، رخ دهد. این نوع سرگیجه اغلب به دلیل افت فشار خون ارتواستاتیک یا اختلال در سیستم وستیبولار (تعادل) ایجاد می‌شود. همچنین ممکن است ناشی از خستگی، کم‌آبی بدن، یا کاهش قند خون باشد. در بیشتر موارد، سرگیجه لحظه‌ای بی‌خطر است و با استراحت و مصرف مایعات بهبود می‌یابد، اما اگر مکرر یا همراه با علائم دیگر مانند سردرد، حالت تهوع، یا تاری دید باشد، نیاز به ویزیت پزشک دارد.

علائم سرگیجه کودکان

علائم سرگیجه در کودکان می‌تواند از شخصی به شخص دیگر متفاوت باشد و به علت و شدت سرگیجه بستگی دارد؛ برخی از علائم شایع عبارتند از:

• شکایت کودک از نوعی سرگیجه، مانند حالتی که بعد از بازی با چرخ و فلک پیش می‌آید، احساس چرخش اتاق به دور سر، یا نوعی «بیماری حرکت (بیماری سفر/ دریازدگی)»، مانند هنگامی که کودکان در قایقی که تکان می‌خورد نشسته است و نمی‌تواند حرکت آن را تحمل کند.
• سرگیجه‌ای که بر اثر تغییر مکان سر رخ می‌دهد- مانند حالتی که کودک سرش را تکان می‌دهد و می‌چرخاند یا از حالت خوابیده به حالت ایستاده تغییر موقعیت میدهد. این نوع سرگیجه معمولا تنها چند ثانیه یا دقیقه بیشتر به طول نمی‌انجامد.
• بی‌دقتی نامعمول در حرکات یا اختلال تعادل
• شکایت از وزوز گوش (tinnitus)، گوش درد یا سنگینی گوش.
• اختلال شنوایی (hearing loss)
• تب بیش از ۳۸ درجه سانتی گراد
• میگرن
• گیجی و اختلال هشیاری
• از هوش رفتن
• حالت تهوع
• استفراغ
• تعریق
• رنگ پریدگی
• حرکت سریع چشم‌ها به چپ و راست(دودو زدن چشم ها یا نیستاگموس).
• تمایل به بی‌حرکت و دراز کشیدن
• اختلال در حرکات ظریف یا بزرگ
• تاخیر در بلوغ حرکتی کودک، مانند تاخیر در به دست آوردن قابلیت بالا نگه داشتن سر، نشستن یا راه رفتن.

علائم ظاهری سرگیجه در کودکان

زمانی که بینی کودک بر اثر سرماخوردگی دچار گرفتگی شود، در گوش او نیز اختلالاتی پیش می‌آید؛ در این حالت علت سرگیجه کودکان عفونت گوش آنان است! به این شکل که عفونت ایجاد شده در گوش باعث التهاب و ورم در گوش میانی می‌شود. در اثر این التهاب به گوش میانی کودک فشار وارد می‌آید؛ در نتیجه سرگیجه در او بروز می‌کند. از آنجا که گوش داخلی مسئول حفظ تعادل بدن است. فشار وارد شده به گوش داخلی سبب ایجاد سرگیجه در کودک می‌شود.

تشخیص سرگیجه کودکان

پزشک خانواده احتمالا کودکتان را به یک پزشک متخصص گوش و حلق و بینی ارجاع خواهد داد، چرا که تشخیص علت سرگیجه در کودکان می‌تواند دشوار باشد. سرگیجه باید از انواع دیگر علائم مشابه افتراق داده شود، و ارزیابی مناسب تمام علل احتمالی ممکن است ضروری باشد. شنوایی شناس متبحر در ارزیابی سیستم تعادل بهترین گزینه برای انجام ارزیابی های جامع است و در صورت لزوم از دانش دیگر متخصص‌ها نیز بهره خواهد برد. در طول ارزیابی، پزشک گوش و حلق و بینی و شنوایی شناس تست‌هایی از این قبیل را به کار خواهند برد:

• گرفتن شرح حال جامع هم از شما و هم از کودکتان؛ سابقه خانوادگی میگرن ممکن است در این میان کشف شود.
• معاینه کامل فیزیکی، مخصوصا معاینه سر و گوش‌ها.
• شنوایی سنجی یا تست شنوایی سنجی در کودکان و نوزادان
• تست‌های مربوط به عملکرد بخش وستیبولار گوش، مانند صندلی چرخشی
• ویدئونیستاگموگرافی (VNG)، که طی آن دوربین مادون قرمز روی صورت کودک قرار داده می‌شود تا حرکات سریع چشم را شناسایی و ثبت کنند.
• نوار مغزی، تستی که فعالیت الکتریکی مغز کودکتان را اندازه‌گیری می‌کند.
• تست‌های آزمایشگاهی (خون)
• تست‌های تصویربرداری، مانند سی‌تی اسکن، رادیوگرافی یا ام‌آرآی
• تست‌های چشمی-دهلیزی، شامل تعقیب آرام و خیره شدن.
• تست دقت دینامیک بینایی، که طی آن کودکتان سرش را به نشانه «نه» به سرعت تکان می‌دهد.
• تست هماهنگی و قابلیت‌های حرکتی بزرگ، مانند لی لی کردن، از روی چیزی پریدن و پریدن با چشم‌های باز و بسته.

درمان سرگیجه کودک

 چگونگی درمان به علت سرگیجه کودکتان بستگی دارد. در بسیاری از موارد، می‌توان سرگیجه را، حتی اگر علت زمینه‌ای آن هنوز پابرجا باشد، درمان کرد. متخصصان کلینیک گوش تهران در خیابان ولیعصر می‌توانند تمامی درمان‌‌های موجود برای فرزندتان را شرح دهند و آن را بنا بر سابقه پزشکی و علائم کودکتان شخصی‌سازی کنند. درمان‌های موجود سرگیجه در کودکان ممکن است شامل موارد زیر باشند:

• درمان دارویی، شامل آنتی بیوتیک‌ها، ضد احتقان‌ها یا آنتی هیستامین‌ها برای مایعات گوش
• داروی بیماری حرکت (بیماری سفر/ دریازدگی)
• داروی ضد افسردگی یا ضد تشنج برای سرگیجه با منشا میگرن
• اصلاح‌های رفتاری و تغییر سبک زندگی، شامل دوری از حالت‌ یا فعالیت‌هایی که ممکن است باعث سرگیجه شوند یا کودک را در معرض تشدید آن قرار دهند- برای مثال اسکیت بازی یا سوار ماشین شدن
• درمان حرکتی با مانور های اصلاحی، شامل مانور اِپلِی یا سیمون، که می‌توانند قطعات کریستال مانند شناور درون گوش داخلی را به قسمتی هدایت کنند که موجب سرگیجه نشوند.

درمان دارویی سرگیجه در کودکان شامل چه مواردی است؟

در خصوص سرگیجه کودکان باید گفت که درمان دارویی بر اساس دلایل ایجاد شده سرگیجه در نظر گرفته می‌شود. بنابراین بعد از مشخص شدن دلیل اصلی بروز سرگیجه در کودکان داروی مناسب آن توسط پزشک تجویز می‌شود. با این وجود می‌توان قبل از درمان کامل دلیل ایجاد‌کننده سرگیجه، احساس آزار دهنده آن را در کودکان کاهش داد. برخی از درمان‌های دارویی مناسب جهت رفع این مشکل در کودکان شامل موارد ذیل می‌باشند.

• دارو‌های ضد تشنج
• دارو‌های کنترل بیماری حرکتی یا ماشین گرفتگی
• قرص سرگیجه جهت مصرف کودک، زمانی که دلیل سرگیجه و اختلال منییر تشخیص داده شده باشد.
• دارو‌های ضد افسردگی برای درمان سرگیجه‌های ناشی از انواع سردرد‌های میگرنی
• قرص آب یا مدر
• دارو‌هایی مانند آنتی بیوتیک‌ها، جهت رفع احتقان و گرفتگی بینی
• انواع آنتی هیستأمین‌

درمان خانگی سرگیجه کودکان

برای درمان سرگیجه کودکان راه‌های مؤثر و متعددی وجود دارند که ساده‌ترین آن‌ها درمان خانگی است. اگرچه چنین نظریه‌ای در لیست افکار و عقاید برخی از مردم قرار دارد و علم پزشکی تاحدودی چنین باورهایی را رد نموده است؛ اما با این حال گاهی ممکن انجام آن‌ها نتیجه مثبت دهد. برخی از اقدامات خانگی شامل استراحت کافی و قرار دادن کودک در محیطی آرام و کم‌نور برای کاهش تحریکات است. مصرف مایعات کافی برای جلوگیری از کم‌آبی بدن نیز بسیار مهم است، چرا که کم‌آبی می‌تواند سرگیجه را تشدید کند.

اگر سرگیجه به دلیل افت قند خون باشد، مصرف میان‌وعده‌های سبک و متعادل، مانند میوه‌ها یا نان کامل، می‌تواند کمک کند. تنفس عمیق و رساندن اکسیژن کافی به مغز از دیگر درمان‌های خانگی هستند؛ کودکانی که تنفس عمیق و نفس کشیدن صحیح را انجام دهند سیستم عصبی آنان آرام می‌شود. مصرف آب فراوان و استفاده از مواد غذایی حاوی ویتأمین‌های گروه B بخصوص B۳ از دیگر درمان‌های مفید خانگی برای درمان سرگیجه کودکان هستند.

شیوه‌های درمان سنتی سرگیجه کودکان چگونه است؟

استفاده از درمان‌های  سنتی همیشه جزو موارد مورد علاقه افراد جهت درمان اغلب بیماری ها است. بی شک درمان بیماری کودکان هم از این قاعده مستثنی نیست.

در حال حاضر نیز  بسیاری از افراد  به استفاده از این نوع درمان مصمم هستند.  البته باید دانست که امروزه با توجه به پیشرفت‌های قابل توجه در زمینه  علم پزشکی استفاده از این روش‌ها بنا به دلایلی  منسوخ شده‌اند. عدم کسب نتیجه مطلوب و قطعی و طولانی بودن مدت زمان درمان با این روش‌ها از جمله این دلایل هستند.

چه سرگیجه‌ای در کودکان خطرناک است؟

در صورتی که هر کدام از موارد زیر را مشاهده کردید به آن معناست که سرگیجه در کودک ممکن است خطرناک باشد و بهتر است به پزشک مراجعه کنید:

• حمله‌های مکرر یا مداوم سرگیجه.
• سرگیجه شدید (کودک نمی‌تواند تکان بخورد).
• سرگیجه همراه با مشکلی دیگر، از قبیل وزوز گوش، گوش درد، سر درد، سنگینی گوش یا اختلال شنوایی.
• کودکتان حواس پرت و غیر هوشیار به نظر می‌رسد یا رفتاری نامعمول دارد.

دورنمای بیماری

بسیاری از موارد سرگیجه در کودکان بر اثر عفونت یا تجمع مایع درون گوش رخ می‌دهند؛ درمان مناسب عفونت سرگیجه را از بین خواهد برد. وقتی میگرن و سرگیجه خوش خیم وضعیتی کودکان علت اختلال باشند، حمله‌های سرگیجه همراه این وضعیت‌ها نیز معمولا به خوبی با درمان مناسب برطرف می‌شوند. هنگامی که بیماری‌های خطرناک‌تری باعث سرگیجه می‌شوند، حتی اگر درمان علت زمینه‌ای دشوار باشد، سرگیجه کودک را می‌توان با دارو و درمان‌های گوناگون  درمان کرد. نکته کلیدی آن است که کودکتان را نزد پزشک متخصص ببرید تا از تشخیص و برنامه درمانی مناسب بهره‌مند شود.

پیگیری پس از درمان

اگر بیماری‌ زمینه‌ای باعث سرگیجه در کودکتان شده است، پزشک متخصص، درمانی اختصاصی شده را برای مدیریت وضعیت کودکتان و پیگیری علائم و بهبود وضعیت او مهیا خواهد کرد. سرگیجه موقت، که در نتیجه عفونت رخ داده است، معمولا با یک نوبت درمان دارویی از بین خواهد رفت. کلینیک گوش تهران با کادری مجرب و تجهیزات پیشرفته خدمات تشخیصی و درمانی با کیفیت، در زمینه گوش به مراجعه کنندگان ارائه می‌دهد. اگر شما علاقه‌مند به کسب اطلاعات بیشتر در مورد روش درمانی کلینیک گوش تهران و تیم حاذق آن هستید؛ با کلینیک گوش تهران تماس بگیرید.