مایع داخل گوش، در اصطلاح تخصصی و پزشکی، تحت عنوان اندولنف (Endolymph) شناخته میشود. این مایع، در گوش داخلی قرار می‌گیرد و در ارسال پیام‌های شنوایی و تعادلی، از گوش به مغز نقش ایفا می کند. ضمن اینکه، تعادل بدن و کنترل حرکات نیز به عهده مایع اندولنف خواهد بود. فشار مایع داخل گوش، اصلی‌ترین فاکتوری است که می‌تواند عملکرد بهینه سیستم تعادلی و شنوایی را تضمین کند.
در حالت کلی، مایع گوش داخلی، از انواع الکترولیت شامل پتاسیم، سدیم و کلرید، با غلظت‌های مشخص تشکیل میشود. حجم این مایع در گوش داخلی، باید مقدار مشخص و ثابتی داشته باشد؛ در صورتی که فشار مایع داخل گوش یا ترکیب آن، دچار تغییرات اساسی گردد، مشکلاتی را در تعادل و شنوایی به وجود می‌آورد. بیماری منییر یکی از اختلالات مرتبط با شنوایی و تعادل است، که در اثر تجمع مایع اندولنف، به وجود می‌آید و سرگیجه را در پی دارد. عوامل مختلفی می‌توانند باعث تغییر در حجم مایع گوش داخلی شوند، که باید در اسرع وقت برطرف گردند.
نقش مایع داخل گوش در شنوایی و تعادل
مایعی که در عمق گوش میانی ذخیره شده است (یا همان اندولنف)، ترکیب مشابه با مایعی دارد که درون سلول‌های عصبی وجود دارد. در ترکیب این مایع، الکترولیت‌های متنوعی وجود دارند که وظیفه انتقال سیگنال به مغز را بر عهده می‌گیرند. سدیم، پتاسیم و کلرید، از یون‌هایی هستند که در انتقال پیام‌های عصبی نقش اساسی دارند. تغییر فشار مایع داخل گوش یا ترکیب آن، می‌توانند بر تعادل و شنوایی افراد تاثیر گذار باشند.
در واقع، امواج ایجاد شده در مایع اندولنف، سلول‌های گیرنده گوش را تحریک می‌کنند تا با ایجاد تکانه‌های عصبی و ارسال آن‌ها به مغز، بتوانند صدا را درک کنند. از سوی دیگر، گیرنده‌های دهلیزی اندولنف که در کانال‌های نیم دایره‌ای گوش میانی حضور دارند، در اثر شتاب زاویه اندولنف، تحریک می‌گردند؛ برای برقراری تعادل، این فرایند در کانال‌های نیم دایره‌ای هر دو گوش رخ می‌دهد.
علل تغییر و اختلال در فشار مایع داخل گوش
تغییر افزایشی یا کاهشی قابل توجه در فشار مایع حلزونی گوش، مشکلاتی در شنوایی و تعادل فرد به وجود می‌آورد؛ که این اختلال فشار، به هر دلیلی می‌تواند ایجاد گردد.
از مهم‌ترین فاکتورهایی که می‌توانند باعث تغییر در فشار مایع داخل گوش شوند، می‌توان موارد زیر را نام برد:
- ضربه شدید به سر
- آلرژی و سرما خوردگی
- پاسخ غیر طبیعی سیستم ایمنی
- سردردهای میگرنی
- تخلیه غیر طبیعی مایعات در اثر انسداد
- حرکت سریع سر
- عفونت ویروسی
- وجود عوامل ژنتیکی
- ابتلا به برخی بیماری‌ها؛ مانند بیماری منییر یا هیدروپس اندولنفاتیک
در حالت کلی، هنگامی که سر حرکت می‌کند، اندولنف نیز حرکت دارد؛ در نتیجه، گیرنده‌های عصبی که در هزارتوی غشایی گوش میانی حضور دارند، سیگنال‌هایی را به سمت مغز ارسال می‌کنند. اگر فشار مایع داخل گوش، در اثر تجمع بیش از حد اندولنف تغییر کند، باعث ایجاد تداخل در سیگنال‌های تعادلی و شنوایی این گیرنده‌ها خواهد شد؛ در نتیجه، مشکلات شنوایی و تعادلی به وجود می‌آیند.
بیماری‌های ناشی از اختلال در فشار مایع داخل گوش
هنگامی که در ترکیب یا فشار مایع داخل گوش، تغییراتی به وجود می‌آید، بیماری‌های مرتبط با گوش ظاهر می‌شوند. در ادامه، به برخی از مهم‌ترین بیماری‌هایی که به مایع حلزونی گوش مربوط هستند، اشاره می‌کنیم.
سرگیجه وضعیتی حمله‌ای خوش خیم (BPPV)
تغییر در ترکیب مایع داخل گوش، می‌تواند باعث بروز بیماری BPPV شود. همچنین، در صورتی که کریستال‌های دهلیز گوش میانی، به کانال‌های نیم دایره‌ای آن وارد شده و در آنجا به دام افتند، سرگیجه وضعیتی حمله‌ای خوش خیم رخ می‌دهد. در چنین شرایطی، ممکن است نسبت به برخی حرکات حساس‌تر شوید؛ حرکاتی که تا پیش از این، آزارتان نمی‌داده است! برای مثال، غلت زدن در رختخواب یا خیره شدن به سقف، دو مورد از این حالت‌ها هستند. این نوع سرگیجه، به صورت خود به خودی می‌تواند برطرف گردد؛ اما مجددا ظاهر شود.imaios.com
در عمده موارد، درمان این اختلال با کمک مانورهای تخصصی انجام می‌گیرد. با این حال، یک متخصص شنوایی شناس یا پزشک متخصص گوش، حلق و بینی، می‌تواند نحوه برخورد و مدیریت با علائم این نوع سرگیجه یا اختلال را به شما آموزش دهد.
بیماری منییر؛ بیماری ناشی از فشار مایع داخل گوش
یکی از اختلالات و بیماری‌های نادری که در گوش داخلی به وجود می‌آید، بیماری منییر نام دارد؛ که هم بر تعادل و هم بر شنوایی فرد، تاثیر می‌گذارد. بیماری منییر، درمان‌های جدی و تخصصی می‌طلبد و در صورت‌عدم درمان آن، باید منتظر علائم شدیدتری باشیم. در واقع، اگر این بیماری را به صورت کامل درمان نکنید، ممکن است در آینده، کاهش دائمی شنوایی و مشکلات مداوم تعادلی را تجربه کنید.
بیماری منییر زمانی رخ می‌دهد که مایع حلزونی گوش جمع شده و در فشار آن تغییراتی ایجاد شده باشد. از علائم اصلی این بیماری نیز می‌توان به سرگیجه طولانی و مشکلات روانی، مانند استرس و اضطراب اشاره کرد. همچنین، برخی از افراد مبتلا به بیماری منییر، در اثر مشکلات تعادلی و شنوایی، دچار افسردگی می‌شوند.
در افراد مبتلا به این بیماری، پزشک متخصص گوش، حلق و بینی، ابتدا ابتلا به بیماری را به صورت قطعی مشخص کرده و سپس با کمک داروهای مناسب، شدت علائم آن را کاهش می‌دهد.
نحوه تشخیص اختلال فشار مایع داخل گوش
هنگامی که تغییر در ترکیب یا فشار مایع داخل گوش باعث بروز اختلال در شنوایی و تعادل میشود، باید نوع اختلال به طور دقیق تشخیص داده شود. برای مثال، بیماری منییر یک بیماری نادر است و تشخیص آن نیاز به بررسی‌های پیچیده دارد. در واقع، معمولا لازم است ابتلا به بیماری‌های رایج دیگر بررسی شود؛ اگر هیچ یک از آن‌ها وجود نداشته باشند، احتمال ابتلا به بیماری منییر بررسی خواهد شد. در هر حال، ابتدا پزشک متخصص گوش، حلق و بینی آزمایش‌هایی را برای بررسی سلامت گوش داخلی تجویز می‌کند. در ادامه، برخی از مهم‌ترین آزمایش‌ها و تست‌هایی که با این هدف انجام می‌گیرند را توضیح می‌دهیم.
تست دهلیزی (vestibular test battery)
تست دهلیزی عبارت است از چند آزمایش مختلف، که برای ارزیابی نحوه عملکرد بخش دهلیزی گوش داخلی و رفلکس‌های چشم، انجام می‌گیرند. از جمله این آزمایش‌ها می‌توان به:
- ویدیونیستاگموگرافی (VNG)،
- پتانسیل‌های عضلانی برانگیخته دهلیزی (VEMPs)،
- صندلی چرخشی،
- و تست ایمپالس سر ویدیویی (vHIT)؛
اشاره کرد. در ضمن، هنگام هر یک از این آزمایش‌ها، بیمار عینک مخصوصی به چشم دارد، که به پزشک اجازه می‌دهد تا حرکات چشم و واکنش‌های فرد را تحت نظر داشته باشد.
تست‌های شنوایی‌سنجی
تست شنوایی‌سنجی برای مشخص کردن مشکلات شنوایی انجام می‌گیرد. برای این کار، افراد باید در یک اتاقک صدا نشسته، و به صداهای ملایم پاسخ دهند. در واقع، بیمار باید پس از شنیدن کلمات ادا شده توسط تکنسین، آن‌ها را تکرار کند تا شنوایی‌شناس بتواند توانایی او را در درک و شنیدن کلمات، ارزیابی نماید.
نتیجه آزمایش و تست شنوایی سنجی، مشخص می‌کند که درجه شنوایی و نوع کم شنوایی بیمار چیست. همچنین، بر اساس نتایج به دست آمده، مشخص میشود که آیا این نوع کم شنوایی، با درجه مشخص، می‌تواند کیفیت زندگی فرد را در آینده، تحت تاثیر قرار دهد یا خیر.
گسیل های صوتی گوش
بخشی از آزمایش‌هایی که در تشخیص بیماری‌های تعادلی و شنوایی انجام می‌گیرند، به بررسی عملکرد سلول‌های مویی بیرونی گوش می‌پردازند. در اصل، در این آزمایش ها، پخش صداها در گوش و ضبط پژواک صداها چک میشود. هر چند به نظر، این نوع آزمایش با تغییر در فشار مایع داخل گوش ارتباطی ندارد؛ اما نتیجه آن می‌تواند به تشخیص افتراقی بیماری‌ها (مانند بیماری منییر) کمک نماید!
تست پاسخ شنوایی ساقه مغز (ABR)
در طی این آزمایش، لازم است برچسب‌های کوچکی، بر روی پیشانی یا پشت گوش بیمار، قرار داده شوند. این کار به شنوایی‌شناس کمک می‌کند، تا نوع واکنش عصب شنوایی فرد را نسبت به صدا، اندازه‌گیری نماید. گاهی مشکلات شنوایی و تعادلی از تومورهای ساقه مغز ناشی می‌شوند. در چنین مواردی، ممکن است لازم باشد پزشک برای انجام جراحی ساقه مغز و برداشتن تومور اقدام کند.
برای درمان اختلال فشار مایع داخل گوش چه کنیم؟
انتخاب بهترین روش درمان برای بهبود فشار مایع داخل گوش، به فاکتورهای متعددی بستگی دارد. برای مثال، سن بیمار، سابقه پزشکی وی، شدت علائم و سلامت عمومی بدن، می‌توانند در این موضوع تاثیرگذار باشند. با این حال، پزشک متخصص گوش، حلق و بینی، می‌تواند با تجویز داروهای مناسب، به کنترل آلرژی و کاهش تجمع مایعات در گوش کمک کند. در واقع، رفع چنین عواملی، می‌تواند سرگیجه و تعادل شخص را بهبود بخشد.
نکته دیگر اینکه، اصلاح سبک زندگی و تغییر در رژیم غذایی، به بیمار کمک می‌کند تا علائم ناشی از اختلال فشار مایع داخل گوش را کاهش دهد. حذف کافئین و عدم مصرف الکل، نمک و شکلات، در این باره بسیار موثر خواهد بود. چنانچه اختلالات شنوایی ناشی از فشار مایع گوش شدید گردد، ممکن است بیمار به سمعک نیاز داشته باشد.
اگر بیمار در اثر مشکلات تعادلی و شنوایی، دچار بیماری‌های سلامت روان شده است، حتما باید تحت نظر یک روانپزشک متخصص، به درمان اختلالات روانی خود بپردازد. فیزیوتراپی نیز در درمان اختلال فشار مایع حلزونی گوش، نقش موثری دارد.
برای درمان اختلال فشار مایع حلزونی گوش، به کجا مراجعه کنیم؟
اگر به دنبال یک پزشک متخصص گوش، حلق و بینی مجرب و حرفه‌ای هستید، می‌توانید به کلینیک گوش تهران مراجعه نمایید. در این کلینیک، جمعی از بهترین متخصصان گوش، حلق و بینی تهران، حضور دارند که می‌توانند انواع بیماری مرتبط با فشار مایع داخل گوش را تشخیص داده و درمان نمایند.
در، اختلال فشار مایع گوش یعنی:
اندولنف، مایع داخل حلزونی گوش است که با ایجاد امواج، گیرنده‌های شنوایی را تحریک کرده، و به سمت مغز سیگنال می‌فرستد. این فرایند، برای شنیدن صداها و حفظ تعادل بدن ضرورت دارد. هر گونه تغییر در فشار مایع داخل گوش، می‌تواند باعث اختلال در این روند شود. در صورت وجود سرگیجه یا مشکلات شنوایی، حتما باید با یک پزشک متخصص گوش، حلق و بینی در این باره صحبت کنید، تا علت آن برطرف گردد.
