اختلال در تعادل بدن می‌تواند ناشی از برخی بیماری‌ها، داروها، یا مشکل در گوش داخلی یا مغز باشد. فشار خون پایین نیز زمانی می‌تواند منجر به سرگیجه شود که خیلی سریع از جای خود بلند شوید. علاوه‌بر این مشکلاتی که بر سیستم اسکلتی-عضلانی یا بینایی تأثیر می‌گذارد، مانند آرتریت یا ضعف ماهیچه های چشم نیز می‌تواند باعث اختلالات تعادل شود. لازم به ذکر است که خطر ابتلا به مشکلات تعادلی با افزایش سن افزایش می‌یابد و متأسفانه بسیاری از نقایص تعادل به طور ناگهانی و بدون هیچ دلیل واضحی شروع می‌شوند.
مشکلاتی مانند خستگی، مشکل در راه رفتن، مشکلات حافظه و یا تمرکز، افسردگی و انزوای اجتماعی می‌توانند بخشی از عوارض مشکلات تعادلی باشند. اگر شما یا فرزند، والدین، دوست یا همکارتان مشکل تعادل دارید، آن را جدی بگیرید.
تعادل چیست؟
تعادل به معنای حفظ بدن بر مرکز ثقل آن است. حفظ تعادل به اطلاعات دریافتی مغز از چشمها، ماهیچه‌ها و مفاصل و اندام‌های دهلیزی در گوش داخلی بستگی دارد. هنگامی که اجزای این سیستم از طریق بیماری یا فرآیند پیری دچار آسیب می‌شود، ممکن است اختلال تعادل را همراه با علائم دیگری مانند سرگیجه، مشکلات بینایی، حالت تهوع، خستگی و مشکلات تمرکز تجربه کنید.
سیستم تعادلی
احساس تعادل از مشارکت سه دستگاه اصلی بدن تشکیل شده است: بینایی، سیستم دهلیزی (گوش داخلی) و سیستم حس عمقی (واکنش به حرکت عضلات و مفاصل). هنگامی که یکی از این قسمت‌ها به درستی کار نمی‌کند، ممکن است اختلال تعادل رخ دهد.
مایع حفظ تعادل بدن در کجا قرار دارد؟
اندو لنف یا مایع گوش در لابیرنت غشایی قرار دارد و به واسطه یون‌های پتاسیوم زیاد و یون‌های سدیم کم کانال‌ها‌ی نیم دایره‌ای را پر کرده و مسئول جهت گیری فضایی و حفظ تعادل بدن است.
انواع اختلالات تعادل
شایع ترین انواع اختلالات تعادل عبارتند از:
- سرگیجه وضعیتی حمله‌ای خوش خیم (BPPV) یا سرگیجه وضعیتی، یک دوره سرگیجه ناگهانی و شدید است که هنگام تغییر موقعیت سر رخ می‌دهد.
- لابیرنتیت: لابیرنتیت زمانی رخ می‌دهد که گوش داخلی عفونی یا ملتهب شده و باعث سرگیجه یا از دست دادن تعادل یدن می‌شود.
- بیماری منییر: بیماری منییر زمانی رخ می‌دهد که حجم مایع در لابیرنت تغییر می‌کند. منییر معمولاً با وزوز گوش، سرگیجه و کاهش شنوایی همراه است.
- نوریت دهلیزی: نوریت دهلیزی زمانی رخ می‌دهد که عصب دهلیزی ملتهب می‌شود ( این بیماری معمولاً توسط یک ویروس رخ می‌دهد).
- فیستول پری لنف: فیستول پری لنف زمانی رخ می‌دهد که مایع از گوش داخلی به گوش میانی نشت کند.
- سندرم Mal de débarquement: این سندرم یک مشکل تعادلی است که معمولاً پس از سفر دریایی رخ می‌دهد.
علائم مشکل تعادل
اگر مشکلات تعادلی دارید، علائم مختلفی وجود دارد که ممکن است آنها را تجربه کنید. این علائم می‌تواند به طور متناوب رخ دهد مثل:
- سرگیجه
- افتادن یا احساس اینکه ممکن است زمین بخورید
- سبکی سر یا احساس ضعف
- تاری دید
- گیجی
اگر هر یک از این علائم باعث عدم تعادل در هنگام راه رفتن شود، باید با پزشک خود در مورد اختلالات تعادل صحبت کنید. گاهی اوقات این علائم می‌توانند نشانه‌ای از مشکلات جدی‌تری مانند عفونت گوش، سکته مغزی یا مولتیپل اسکلروزیس باشند.
عدم تعادل
اختلال تعادل، وضعیتی است که باعث می‌شود احساس بی ثباتی یا سرگیجه کنید. همه افراد گاه به گاه دچار سرگیجه یا اختلال تعادل یدن می‌شوند، اما این عارضه می‌تواند معانی مختلفی داشته باشد. احساس غش، چرخش (سرگیجه)، شناور شدن، سبکی سر، گیجی و افتادن یا احساس افتادن همگی می‌توانند انواعی از نشانه های عدم تعادل باشند.
علائم دیگر می‌تواند شامل تهوع و استفراغ، اسهال، تغییرات ضربان قلب و فشار خون، ترس، اضطراب یا وحشت زدگی باشد. این علائم ممکن است در دوره‌های زمانی کوتاه ظاهر شوند و از بین بروند یا برای مدت طولانی‌تری ادامه داشته باشند.
علل عدم تعادل
- مشکلات قلبی: افراد مبتلا به بیماری قلبی عروقی که در خون‌رسانی به مغز یا اندام تحتانی مشکل دارند، ممکن است مشکلات تعادلی را تجربه کنند.
- اختلال در بینایی: به خصوص در شب که نور کمتری وجود دارد.
- مشکلات گوش داخلی یا آسیب به هر یک از دستگاه‌های سیستم دهلیزی: بر نحوه پاسخ‌دهی به چالش‌های محیطی که در آن هستید تأثیر می‌گذارد.
- بیماری‌های سیستم عصبی مرکزی: اختلالات تعادل یدن در بیماری‌هایی مانند مولتیپل اسکلروزیس و پارکینسون شایع است.
- آسیب به سر: حتی یک ضربه خفیف به سر مانند ضربه به سر در حین انجام ورزش ممکن است باعث شود دوره هایی از سرگیجه یا مشکلات تعادلی را تجربه کنید.
- آسیب عصب محیطی: نوروپاتی محیطی در نتیجه دیابت یا سایر انواع آسیب عصبی در پاها بر تعادل شما تأثیر منفی می‌گذارد.
- ضعف عضلانی: مانند ضعف اندام تحتانی، خطر سقوط را افزایش می‌دهد.
- دارو: بسیار مهم است که با داروساز خود در مورد عوارض جانبی یا تداخل داروها مشورت کنید، زیرا بسیاری از داروها ممکن است باعث سرگیجه یا سبکی سر و اختلال تعادلی شوند.
همانطور که می‌بینید، علل بالقوه زیادی برای اختلال سیستم تعادل بدن وجود دارد؛ از جمله شرایط پزشکی و داروها. به همین دلیل است که باید با پزشک مشورت کنید تا بیماری جدی‌تری را به عنوان علت علائم شما رد کند. اگر علت بیماری یا دارو باشد، ممکن است پزشک شما این بیماری را درمان کند یا داروی دیگری را پیشنهاد کند. در غیر این صورت ممکن است به شما پیشنهاد کند که به یک پزشک گوش و حلق و بینی مراجعه کنید یا شما را به یک شنوایی شناس متخصص در درمان اختلالات تعادل ارجاع دهد.
شنوایی شناس یک ارزیابی اولیه را انجام می‌دهد که با مصاحبه شروع می‌شود و سپس از شما در مورد رویدادهایی که ممکن است باعث ایجاد مشکل شده باشند یا زمانی که شما برای اولین بار علائم را تجربه کرده اید، می پرسد. ممکن است از شما بخواهد که علائم، زمان بروز آنها، اینکه چه چیزی عدم تعادل بدن شما را کاهش می‌دهد یا بدتر می‌کند را شرح دهید.
سوالاتی در مورد سابقه پزشکی شما پرسیده می‌شود تا ببینند آیا ممکن است به مشکل تعادل شما کمک کند یا خیر. همچنین از شما در مورد داروهایی که مصرف می کنید سؤال می‌شود که ممکن است در برخی از علائمی که قبلاً در مورد آنها صحبت شد نقش داشته باشد.
استرس و عدم تعادل
بدن شما به طور طبیعی هورمون‌های استرس ایجاد می‌کند. این هورمون‌ها از جمله کورتیزول و آدرنالین که توسط سیستم غدد درون‌ریز تولید می‌شوند، به شما کمک می‌کنند در موقعیت‌هایی که نیاز به افزایش سریع انرژی و توجه دارند واکنش نشان دهید.
متأسفانه، در صورتی که هورمون‌های استرس بیش از حد ترشح شوند و برای زمان طولانی در جریان خون باقی بمانند، ممکن است دچار عدم تعادل ناشی از هورمون‌ها شوید.
درمان قطعی عدم تعادل
درمان مشکلات سیستم تعادل بدن بر اساس آنچه باعث علائم شما می‌شود متفاوت است. درمان‌ها ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- توانبخشی دهلیزی: همچنین به عنوان تمرینات بازآموزی تعادل نیز شناخته می‌شود، درمانی است که به شما کمک می‌کند تا با مشکلات سیستم تعادل بدن خود سازگار شوید و فعالیت بدنی خود را حفظ کنید.
- تغییرات سبک زندگی و تغذیه: تغییرات تغذیه‌ای می‌تواند به تسکین علائم مشکلات تعادلی ناشی از سردردهای میگرنی یا بیماری منییر کمک کند.
- مدیریت پزشکی: اختلال تعادلی شدید را می‌توان با داروهایی که ممکن است علائم شما را تسکین دهد، درمان کرد.
- جراحی: بیماران مبتلا به بیماری منییر ممکن است به جراحی نیاز داشته باشند.
- تکنیک‌های بازگردانی ذرات: ممکن است برای حذف ذرات از گوش داخلی استفاده شود.
پیشگیری از عدم تعادل
- اگر احساس سرگیجه کردید فورا بنشینید یا دراز بکشید.
- از چیزهایی که احساس شما را بدتر می‌کند اجتناب کنید.
- به آرامی حرکت کنید و سعی کنید موقعیت سر خود را تغییر ندهید.
- با دوری از نورهای روشن و تلویزیون به چشمان خود استراحت دهید.
- سعی نکنید چیزی را بخوانید
- تا جایی که می‌توانید استراحت کنید
- سیگار نکشید
- از قرار گرفتن در معرض چیزهایی که ممکن است سینوس‌های شما را دچار گرفتگی کند، خودداری کنید.
- سعی کنید سطح استرس و اضطراب خود را مدیریت کنید.
- داروها، یوگا، مدیتیشن یا روان درمانی همگی برای حفظ سیستم تعادل بدن موثر هستند.
- توجه داشته باشید که مصرف برخی از داروها خطر ایجاد عدم تعادل را دارند مانند برخی از داروهای ضد اضطراب.
- ورزش کنید، محققان دریافته‌اند که برنامه‌ها و استراتژی‌های ورزشی می‌توانند تعادل شما را بهبود بخشند و خطر افتادن را کاهش دهند.
- تمرینات قدرتی و مقاومتی از جمله تمرینات هوازی و مقاومتی در آب را انجام دهید
- درمان توانبخشی دهلیزی را جدی بگیرد که یک برنامه ویژه از تمرینات و فعالیت هایی است که برای آموزش مجدد بدن و مغز طراحی شده است تا با یکدیگر برای بهبود سیستم تعادل بدن کار کنند.
تمرینات ورزشی برای بهبود تعادل
همیشه قبل از شروع یک برنامه ورزشی خانگی با پزشک خود مشورت کنید. برای ایمنی در طول این تمرینات، خود را در نزدیکی یک کانتر یا سطح محکم قرار دهید که می‌توانید از آن برای حمایت استفاده کنید.
طناب راه رفتن
- یک تکه نخ را به صورت مستقیم روی زمین قرار دهید.
- برای کمک به حفظ تعادل و ماندن در یک خط مستقیم، بازوهای خود را به سمت بیرون نگه دارید.
- هر بار که این تمرین را انجام می دهید حداقل 15 قدم پیاده روی کنید.
استند فلامینگو
- در حالت ایستاده قرار بگیرید.
- با حفظ تعادل بدن روی یک پا، به آرامی پای مخالف را از روی زمین بلند کنید.
- هنگامی که به طور کامل روی یک پا به تعادل رسیدید (در صورت نیاز از یک صندلی یا دیوار برای حمایت استفاده کنید)، زانوی مقابل را به سمت قفسه سینه خود بلند کنید.
- این حالت را به مدت 15 ثانیه قبل از بازگشت به موقعیت ابتدایی شروع نگه دارید.
- حداقل سه ست از این تمرین را در هر طرف انجام دهید.
تعادل کیسه لوبیا
- یک کیسه لوبیا یا وسیله‌ای با قوام مشابه روی سر یا شانه خود قرار دهید.
- شروع به راه رفتن در یک خط مستقیم کنید و روی وضعیت و سیستم تعادل بدن خود تمرکز کنید تا کیسه لوبیا در جای خود بماند.
- هنگامی که بر راه رفتن در یک خط مستقیم مسلط شدید، سعی کنید به سمت عقب، پهلو به پهلو یا با حرکت زیگزاگ حرکت کنید.
برای تعادل بدن چه بخوریم
چندین درمان طبیعی برای سرگیجه و احساس عدم تعادل بدن هنگام راه رفتن وجود دارد. برخی غذاها و مکمل‌ها وجود دارند که می‌توانند به کاهش علائم کمک کنند. ابتدا باید به میزان آب مصرفی خود دقت کنید. کم آبی بدن می‌تواند باعث سرگیجه شود. اگر همراه با احساس سرگیجه احساس خستگی و تشنگی می کنید، سعی کنید آب بیشتری بنوشید.
- زنجبیل ممکن است علائم تهوع یا بیماری حرکت را تسکین دهد
- ویتامین C می‌تواند به کاهش علائم سرگیجه برای مبتلایان به بیماری منییر کمک کند
- ویتامین E می‌تواند به جلوگیری از مشکلات گردش خون کمک کند
- ویتامین D ممکن است بعد از حمله BPPV کمک کند
قبل از امتحان هر یک از این موارد، حتما با پزشک خود مشورت کنید، چراکه آنها می‌توانند با داروهایی که قبلاً مصرف می کنید یا سایر شرایطی که ممکن است داشته باشید تداخل ایجاد کنند.
بهترین دکتر برای درمان عدم تعادل
در این مطلب تلاش کردیم در مورد سیستم تعادل بدن و اختلال یا عدم تعادل نکاتی را ارائه دهیم. در صورتی که به این عارضه مبتلا شده اید حتما به کلینیک گوش تهران مراجعه کنید. شما می‌توانید برای اطلاع از روش‌های درمان به نشانی تهران خیابان ولیعصر، روبروی بیمارستان دی، ساختمان پزشکان دی (پلاک 12) ، طبقه نهم واحد C مراجعه کنید و یا برای رزرو وقت و یا پرسش در خصوص این بیماری به صفحه اینستاگرام کلینیک گوش تهران به آدرس tehranearclinic مراجعه کرده و یا از طریق تلفن تماس 02188202934- 02188870912 مطب ارتباط برقرار کنید.
