اوتیت میانی سروز(SOM) که به اوتیت میانی با افیوژن (OME)، مایعات گوش، افیوژن گوش میانی (MEE) یا اوتیت میانی ترشحی نیز معروف است، حالتی است که مایع در گوش میانی قرار دارد. سروز (SEROUS) به نوعی مایع گفته می‌شود که در داخل گوش میانی جمع می‌شود.
سروز معمولاً مایع یا مخاطی با رنگ زرد است که باعث اختلال عملکرد شیپور اُستاش(eustachian tube) می‌شود و شیپور استاش قادر نیست که مایعات را به طور معمول تخلیه کند. علت عمده همه اختلالات مربوط به اوتیت میانی(serous otitis media)، اختلال در عملکرد لوله استاش است. این امر معمولاً به دلیل التهاب غشاهای مخاطی در ناحیه حلق است که می‌تواند در اثر عفونت ویروسی دستگاه تنفس فوقانی، استرپتوکوک گلو یا احتمالاً در اثر آلرژی ایجاد شود.
با ریفلاکس یا جذب ترشحات ناخواسته از نازوفارنکس به فضای گوش میانی، مایعات گوش ممکن است آلوده شوند (توسط باکتری‌ها). ویروسی که باعث عفونت اولیه تنفسی فوقانی شده است می‌تواند به عنوان عامل بیماری‌زای عفونت شناخته شود.
عوامل خطرساز در اوتیت سروز
شایع‌ترین گروه افرادی که در معرض ابتلا به اوتیت میانی قرار دارند کودکان هستند. این بیماری معمولاً ظرف مدت زمان یک ماه برطرف می‌شود اما اگر درمان نشود. لازم است پزشک به حذف مایعات کمک کند.
دلیل متداول وجود مایعات بیشتر در گوش کودکان، تفاوت لوله استاش بین کودکان و بزرگسالان است. در کودکان، این لوله کوتاه‌تر و افقی است و باعث می‌شود که مایعات به کندی تخلیه شود. در حالی که در بزرگسالان، لوله طولانی‌تر وجود دارد که دارای زاویه‌ی شیب‌دار بیش‌تری است و این حالت به گرانش جهت تخلیه گوش میانی کمک می کند.
کودکان به احتمال زیاد بین 3 تا 7 سالگی در گوش میانی مایعاتی دارند. گرچه شیوع آن در کودکان بیشتر است، اما بزرگسالان هم می‌توانند دچار اوتیت سروز جدی شوند. اختلالاتی که کودک شما با آن متولد شده است می‌تواند باعث ایجاد خطر مایعات در فضای گوش میانی شود، این اختلالات عبارتند از :
- شکاف کام
- سندرم داون(Down syndrome)
- سایر ناهنجاری‌های مادرزادی (در بدو تولد) استخوان جمجمه و صورت
همچنین بسیاری از بیماری‌های شایع یا شرایط محیطی که کودکان با آن‌ها روبرو هستند، می‌تواند آن‌ها را مستعد ابتلا به اوتیت سروز کند، از جمله:
- سرماخوردگی
- آلرژی
- دود سیگار
- آدنوئیدهایی که بزرگ شده و شیپور استاش را مسدود کرده است
عوارض اوتیت میانی حاد، شامل: سوراخ شدن پرده گوش(tympanic membran)،عفونت فضای ماستوئید پشت گوش (ماستوئیدیت) است و بندرت ممکن است عوارض داخل جمجمه‌ای مانند مننژیت باکتریایی، آبسه مغز یا ترومبوز سینوس دورال ایجاد کند.
پارگی پرده گوش
در موارد شدید یا درمان نشده، ممکن است غشای تمپان سوراخ شده، و چرک در فضای گوش میانی به مجرای گوش برسد. سوراخ شدن غشای تمپان یک روند بسیار دردناک و آسیب زا است. در موارد ساده تر اوتیت میانی در یک فرد سالم ، سیستم دفاعی بدن، احتمالاً عفونت را برطرف می‌کند و پرده گوش بهبود می‌یابد. در موارد حاد اوتیت میانی، که مصرف داروهای مسکن، درد گوش را کنترل نمی‌کنند، انجام تمپانوسنتز پیشنهاد می گردد. به عنوان مثال، آسپیراسیون سوزن که از طریق غشای تمپان و برای تسکین درد گوش و شناسایی ارگانیسم‌های سازنده، انجام می‌شود.
علائم اوتیت سروز میانی
علائم مربوط به اوتیت سروز میانی ممکن است همیشه تجربه نشود، به این معنی که امکان دارد شخص هرگز از ابتلای خود به بیماری اوتیت مطلع نشود، مگر اینکه در معاینه فیزیکی، تشخیص داده شود. با این حال می‌توان یک یا چند مورد از علائم زیر احساس شوند:
- درد
- از دست دادن شنوایی
- احساس پر بودن گوش
- کشیدن گوش توسط کودک
- تغییر رفتار کودک
اگر در کودک تغییر رفتار طولانی مدت مشاهده شد، معمولاً بهتر است که پزشک برای رد اوتیت سروز او را ارزیابی کند.
اوتیت سروز در مقابل عفونت گوش
اوتیت میانی سروز عفونت گوش بشمار نمی رود. اوتیت عفونی، به اوتیت میانی حاد شناخته می‌شود. در حالی که هر دو در فضای گوش میانی مایع دارند، مایع اوتیت میانی حاد آلوده است، در حالی که اوتیت سروز چنین نیست.
عفونت گوش باعث تغییر شکل پرده گوش و برجستگی آن به سمت خارج گوش می‌شود. در اوتیت سروز، معمولا شکل پرده گوش تغییر نمی‌کند. پزشک می‌تواند در هنگام معاینه به دنبال این موضوع باشد. همچنین عفونت گوش تقریباً همیشه تب به همراه دارد. سطح دردی که مشاهده می‌شود نیز متفاوت خواهد بود. با اوتیت سروز نیز درد تجربه می‌شود، اما سطح درد عفونت گوش شدیدتر است.
تشخیص اوتیت میانی سروز
پزشک می‌تواند با استفاده از هر دو روش تمپانومتری(Typanometry) یا اتوسکوپی پنوماتیک، اوتیت سروز را به طور عادی تشخیص دهد. تمپانومتری آزمایشی است که در آن پاسخ پرده گوش به امواج صوتی را اندازه‌گیری می‌کند. از آنجا که مایعات پشت پرده گوش بر توانایی حرکت طبیعی پرده گوش تأثیر می‌گذارند، تمپانومتری می‌تواند در تعیین مایع موجود در گوش مفید باشد. با این حال اتوسکوپی پنوماتیک(Pneumatic otoscopy) در تشخیص مایع گوش دقیق‌تر است.
در طی اتوسکوپی پنوماتیک، پزشک از اتوسکوپ استفاده می‌کند که یک پمپ متصل شده دارد و به او اجازه ارزیابی واکنش مناسب پرده گوش، در هنگام فشار دادن پمپ را می دهد. همچنین مایعات می‌توانند با مشاهده تغییرات رنگ پرده گوش، که نشان دهنده تغییرات پشت آن است، تعیین شوند.
درمان
اوتیت سروز معمولاً بدون هیچ گونه مداخله‌ای برطرف می‌شود. اگر مایع پشت لاله گوش در طی سه تا شش ماه برطرف نشود، به طور کلی بهتر است پزشک با قرار دادن یک لوله در گوش، مایعات را خارج کند.
قبل از قرار دادن لوله‌های گوش، پزشک به پشت گلو کودک نگاه می‌کند تا مشخص کند آدنوئیدها می‌توانند لوله شنوایی را مسدود کنند یا خیر. در صورت بزرگ شدن آدنوئید، پزشک ممکن است برای جلوگیری از انسداد لوله شنوایی توسط جمع شدن مایعات بیشتر در گوش میانی، آدنوئیدکتومی(Adenoidectomy) را توصیه کند.
اوتیت میانی معمولاً حدود سه ماه ادامه خواهد داشت. اگر مایعات در گوش میانی بیش از سه ماه ادامه داشته باشد، پزشک معمولاً بیماری را با شدت بیش‌تری درمان می‌کند. عدم اصلاح مایعات طولانی مدت در گوش ممکن است منجر به موارد زیر شود:
- مشکلات عملکرد در مدرسه
- مشکلات رفتاری
- از دست دادن شنوایی
- مشکلات تعادل
- سایراختلالات گوش میانی (مانند میرینگوسکلروز(Myringosclerosis) یا تمپانوسکلروز(Tympanosclerosis))
دارو‌ها
مسکن‌های خوراکی و موضعی برای درمان درد ناشی از اوتیت میانی موثر هستند. داروهای خوراکی شامل ایبوپروفن، پاراستامول (استامینوفن) و مواد افیونی می‌شوندو داروهای موضعی شامل قطره گوش آنتی پیرین و بنزوکائین هستند. داروهای ضد احتقان و آنتی هیستامین، چه از راه بینی و چه از راه خوراکی، به دلیل تاثیر کم و نگرانی در مورد عوارض جانبی توصیه نمی‌شوند. نیمی از موارد گوش درد در کودکان، بدون درمان در طی سه روز برطرف و 90٪ در هفت یا هشت روز برطرف می‌شوند.
آنتی بیوتیک‌ها
قبل از استفاده از آنتی بیوتیک برای اوتیت میانی حاد، مهم است که فواید و مضرات آن سنجیده شود. از آنجا که بیش از 82٪ از موارد حاد بدون درمان برطرف می‌شود، از هر 14 کودک تحت درمان با آنتی بیوتیک، یک کودک دچار استفراغ، اسهال یا بثورات می‌شود. در صورت وجود درد، ممکن است از داروهای ضد درد استفاده شود. برای افرادی که برای درمان اوتیت میانی با افیوژن نیاز به جراحی دارند، ممکن است آنتی بیوتیک‌های پیشگیرانه به کاهش خطر عوارض بعد از جراحی کمک کند. برای اوتیت میانی حاد دو طرفه در نوزادان زیر 24 ماه، شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد مزایای آنتی بیوتیک بیشتر از مضرات آن است.
درمان مناسب عفونت گوش باید هرگونه عارضه مربوط به بیماری های گوش، را از بین ببرد. اگر پروسه درمان تاخیر داشته باشد، عفونت گوش بیش از حد طولانی شود، ممکن است کاهش شنوایی دائمی ایجاد گردد و احتمالاً عفونت به سایر قسمت‌های سر نیز سرایت کند. اگر شک دارید که به عفونت گوش مبتلا شده‌اید، این موضوع را توسط پزشک بررسی کنید. برای انجام معاینات اولیه و تشخیص بیماری، می‌توانید به کلینیک گوش تهران، که یکی از بهترین مراکز درمانی بیماری‌های گوش در تهران واقع در خیابان ولیعصر است مراجعه کنید و برای کسب اطلاعات بیشتر می توانید با کلینیک گوش تهران تماس بگیرید.
