در اختلال پردازش شنوایی (auditory processing disorder)، مغز در پردازش اصوات مشکل دارد. افراد مبتلا به این بیماری، که اختلال پردازش شنوایی مرکزی (CAPD) هم نامیده می‌شود، نمی‌توانند آنچه را که می‌شنوند، به همان روشی که سایر افراد می‌شنوند، درک کنند. علائم این بیماری ممکن است در هر سنی خود را نشان دهد. علائم اولیه در بیشتر موارد در کودکان و در سنین مدرسه بروز پیدا می‌کنند. حدود 3 تا 5 درصد از کودکان در سن مدرسه از این اختلال رنج می‌برند. این اختلال در پسران شایع‌تر از دختران است. این اختلال شنوایی(hearing loss) می‌تواند منجر به تاخیر در یادگیری شود، به همین دلیل کودکانی که به اختلال پردازش شنوایی مبتلا هستند، ممکن است در مدرسه و درس خواندن نیاز به کمک داشته باشند.
افراد مبتلا به اختلال پردازش شنوایی ممکن است گفته‌های دیگران را به اشتباه متوجه شوند. برای مثال ممکن است “لطفا دستت را بالا ببر” را چیزی مانند “لطفا بیا پای تخته” بشنوند.
اختلال پردازش شنوایی ممکن است با بیماری‌ها و شرایط دیگری که باعث علائم مشابه می‌شوند، مرتبط باشند. در برخی از کودکان مبتلا به دیسلکسیا(Dyslexia) یا نارساخوانی، به نظر می رسد مشکل اصلی در واقع APD است. اختلال پردازش مرکزی شنوایی در برخی از کودکان، ممکن است به اشتباه به عنوان اختلال کم توجهی و بیش فعالی (ADHD) تشخیص داده شود.
در این مقاله به علائم، روش‌های تشخیص و کارهایی که می‌توان برای درمان کودکان مبتلا به اختلال پردازش شنوایی انجام داد، می‌پردازیم.
اختلال پردازش شنوایی چیست؟
شنوایی(Hearing) یک فرآیند بسیار پیچیده است. امواج صوتی از محیط به گوش ما رسیده، و در گوش میانی به ارتعاش تبدیل می‌شوند.
هنگامی که ارتعاشات به گوش داخلی(Inner ear) می‌رسند، گیرنده‌های شنوایی تحریک شده، و در نتیجه یک سیگنال عصبی تولید می‌شود. این سیگنال عصبی توسط عصب شنوایی به مغز ارسال می گردد. سیگنال حاصل در مغز تجزیه، تحلیل و پردازش شده، و به صدایی تبدیل می‌شود که برای ما قابل فهم و تشخیص است.
در افراد مبتلا به اختلال پردازش شنوایی، مشکل در مرحله پردازش و تجزیه سیگنال عصبی است. به همین دلیل این افراد در درک و پاسخ مناسب به اصوات دریافتی از محیط مشکل دارند.
باید به این نکته توجه داشت، که در بیماران مبتلا به APD، مشکل تنها اختلال در درک اصوات وجود دارد. نباید افراد مبتلا به این بیماری را با بیماران مبتلا به اختلال طیف اوتیسم (ASD) یا اختلال نقص توجه و پیش فعالی (ADHD) اشتباه گرفت. با این حال ممکن است در مواردی APD با این بیماری‌ها هم همراهی داشته باشد.
علائم اختلال پردازش شنوایی
مشکل اصلی در اختلال پردازش شنوایی، ناتوانی در پردازش صحیح و در نتیجه پاسخ نامناسب به اصوات دریافتی از محیط است. مشکل این افراد در محیط‌های پرسروصدا مانند: کلاس درس بیشتر می‌شود. این بیماری در کودکان شایع‌تر است و می‌تواند خود را با علائمی مانند: ضعف تحصیلی، ناتوانی در یادگیری دروس و یا علائم مشابه بیش فعالی نشان دهد.
علائم APD می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- مشکل در درک گفتار، به ویژه در محیط‌های پر سر و صدا یا زمانی که بیش از یک نفر صحبت می‌کند.
- فرد لازم است به طور مکرر از دیگران بخواهد تا کلمات خود را تکرار کنند.
- درک نادرست از گفته‌های دیگران
- تاخیر در پاسخگویی در طول مکالمه
- مشکل در تشخیص اینکه صدا از کجا می‌آید
- مشکل در تمایز بین صداهای مشابه
- علائم کمبود توجه و تمرکز
- مشکل در پیروی یا درک گفتار سریع یا پیچیده
- مشکل در یادگیری یا لذت بردن از موسیقی
با توجه به این علائم، افراد مبتلا به اختلال شنوایی ممکن است مانند افراد ناشنوا یا کم‌شنوا به‌نظر برسند. با این حال تست‌های شنوایی(audiometry) این افراد اغلب طبیعی است.
از آنجایی که در اختلال پردازش شنوایی، مشکل درک صحبت‌های دیگران است، افراد مبتلا به این مشکل ممکن است در یادگیری، به‌خصوص در درس‌هایی که به‌صورت شفاهی ارائه می‌شوند، مشکل داشته باشند.
علل اختلال پردازش شنوایی
محققین علوم شنوایی هنوز نتوانسته‌اند علت دقیق اختلال پردازش شنوایی را کشف کنند. با این حال برخی ریسک فاکتورها برای این بیماری شناسایی شده‌اند. از این ریسک فاکتورها می‌توان موارد زیر را نام برد:
- تاخیر و یا مشکل در رشد و تکامل ناحیه‌ای از مغز که صداها را پردازش می‌کند.
- برخی ژن‌ها و علل ژنتیکی
- تغییرات عصبی مرتبط با افزایش سن، که باعث اختلال پردازش شنوایی در سالمندان می‌شود.
- آسیب عصبی که به دلیل بیماری‌های دژنراتیو مانند مولتیپل اسکلروزیس، یا علل عفونی مانند: مننژیت یا آسیب به سر رخ می‌دهد.
- عفونت‌های مکرر گوش (اوتیت مدیا/otitis-media)
- مشکلات حین تولد، از جمله آسیب ناشی از نرسیدن اکسیژن به مغز، وزن کم هنگام تولد و زردی مادرزادی
توجه به این ریسک فاکتورها می‌تواند به تشخیص اختلال پردازش شنوایی کمک کند.
اختلال پردازش شنوایی چگونه تشخیص داده می‌شود؟
تشخیص اختلال پردازش شنوایی، نیازمند بررسی‌های مختلف و رویکردی چند رشته‌ای است. در ابتدا شنوایی شناس تشخیص بیماری را با گرفتن شرح حال کامل آغاز می‌کند. بررسی علائم و زمان بروز آن‌ها و بررسی ریسک فاکتورها، از نکاتی هستند که شنوایی شناس در شرح حال به آن‌ها دقت می‌کند.
از آنجایی که شرایط و بیماری‌های متعددی می‌توانند همراه با APD باشند، یا علائم مشابه آن را ایجاد کنند، معمولاً از یک رویکرد چند رشته‌ای برای تشخیص آن استفاده می‌شود. این رویکرد به شنوایی شناس امکان می‌دهد تا تمام شرایط بالقوه دیگری که می‌تواند عامل علائم شما باشد را بررسی و رد کند.
اقدامات زیر برای تشخیص اختلال پردازش شنوایی لازم است:
- بررسی عملکرد و ساختار سیستم شنوایی و انجام تست‌های شنوایی توسط شنوایی شناس
- بررسی عملکردهای شناختی توسط روانشناس.
- ارزیابی مهارت‌های ارتباط شفاهی و نوشتاری توسط گفتار درمانگر.
- ارتباط با معلمان برای بررسی وجود هرگونه اختلال یادگیری در کلاس درس.
تشخیص اختلال پردازش شنوایی براساس نتایج حاصل از این بررسی‌ها گذاشته می‌شود.
در طول این بررسی‌ها، موارد زیر ارزیابی می‌شوند:
- ارزیابی وضعیت شنوایی، برای بررسی ارتباط علائم بیمار با مشکلات سیستم شنوایی.
- ارزیابی توانایی فرد در درک صحبت‌های دیگران در موقعیت‌های مختلف، مانند سروصدا و گفتار سریع
- بررسی توانایی فرد در درک تغییرات ظریف در صداها، مانند تغییرات در شدت یا زیر و بم صدا
- توانایی فرد در تشخیص الگوهای مختلف در گفتار و صدای دیگران
- بررسی فعالیت‌های مغز از طریق الکترودهای مخصوص، در هنگام گوش دادن به صداهای مختلف با استفاده از هدفون
درمان اختلال پردازش شنوایی
تمرکز درمان کم شنوایی حسی-عصبی بر موارد زیر است:
- کمک و آموزش به بیمار برای پردازش بهتر صداها
- آموزش مهارت‌هایی برای جبران کمبودهای ناشی از ابتلا به APD
- کمک برای ایجاد تغییراتی در محیط زندگی، کار و مدرسه، برای کمک به عملکرد و یادگیری بهتر
یکی از راه‌هایی که می‌تواند به این دسته از کودکان کمک کند، استفاده از دستگاه‌های کمک شنیداری مانند FM است. این دستگاه به کودکان کمک می‌کند تا صدای معلم را در فضای پرسروصدای کلاس بهتر بشنود. همچنین می‌توان از برنامه‌های کامپیوتری که مخصوص این کودکان طراحی شده است، کمک گرفت. از راه‌های دیگر درمان اختلال پردازش شنوایی، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
آموزش شنوایی
آموزش شنوایی جزء اصلی درمان اختلال پردازش شنوایی است. آموزش شنوایی می‌تواند به شما در تجزیه و تحلیل بهتر صداها کمک کند.
در آموزش شنوایی، برای بهبود شرایط بیمار، تمرینات خاصی به او داده می‌شود:
- تشخیص تفاوت در صداها یا الگوهای صدا
- تعیین اینکه صدا از کجا می‌آید
- تمرکز بر صداهای خاص در حضور صدای پس زمینه
استراتژی‌های جبرانی
هدف استراتژی‌های جبرانی تقویت مواردی مانند: حافظه، توجه و مهارت‌های حل مسئله، برای مدیریت بهتر علائم ناشی از اختلال پردازش شنوایی است. نمونه‌هایی از استراتژی‌های جبرانی که آموزش داده می‌شوند عبارت‌اند از:
- پیش بینی عناصر بالقوه یک مکالمه یا پیام
- آموزش تکنیک‌هایی برای کمک به سازماندهی بهتر اطلاعات
- استفاده از تکنیک‌های تقویت حافظه
- یادگیری تکنیک‌های گوش دادن فعال
تغییرات محیط زندگی
یکی دیگر از راه‌های موثر در مدیریت علائم اختلال پردازش شنوایی، تغییرات محیط زندگی است:
- تنظیم اثاثیه اتاق و انتخاب گزینه‌های کم سروصداتر، مانند استفاده از فرش به جای کفپوش‌های سخت
- اجتناب از چیزهایی که نویز پس زمینه ایجاد می‌کند. مانند: فن، رادیو یا تلویزیون
- نشستن در نزدیک منبع صدا در موقعیت‌هایی که ارتباط ضروری است. مانند: جلسه کاری یا کلاس درس
تکامل سیستم شنوایی کودکان در سن 15 سالگی کامل می‌شود. بسیاری از کودکانی که از اختلال پردازش شنوایی رنج می‌برند، با افزایش سن و تکامل بیشتر سیستم شنوایی بهبود می‌یابند.
اختلال پردازش شنوایی و نارساخوانی
نارساخوانی یا دیسلکسیا، نوعی اختلال یادگیری است که با مشکل خواندن مشخص می‌شود.
بیماران مبتلا به نارساخوانی در موارد زیر مشکل دارند:
- شناسایی کلمات
- تطبیق صداهای گفتار با حروف و کلمات
- درک متون
- خواندن کلمات نوشته شده و تبدیل آن‌ها به گفتار
در نارساخوانی هم مانند اختلال پردازش شنوایی، بیمار قدرت پردازش درست بخشی از اطلاعات دریافتی از محیط را ندارد.
با این حال، نارساخوانی به جای تأثیر بر بخشی از مغز که صداها را پردازش می‌کند، بخشی از مغز را که زبان را پردازش می‌کند، تحت تأثیر قرار می‌دهد.
مانند APD، افراد مبتلا به نارساخوانی نیز ممکن است در یادگیری مشکل داشته باشند، به ویژه درس‌هایی مانند: خواندن، نوشتن و املا
اختلال پردازش شنوایی و اختلالات طیف اوتیسم (ASD)
ASD نوعی اختلال رشدی است که بر رفتار و توانایی فرد در برقراری ارتباط با دیگران تأثیر می‌گذارد.
علائم ASD به دو دسته تقسیم می‌شوند:
- مشکل در برقراری ارتباط یا تعامل با دیگران
- انجام رفتارهای تکراری و داشتن علایق بسیار محدود و خاص
علائم ناشی از ASD در بیماران مختلف متفاوت است. ASD می‌تواند بر توانایی فرد در درک و پردازش صداهای محیطی و پاسخ به آن‌ها تاثیر بگذارد. اما هر فردی که علائم این چنینی دارد لزوما مبتلا به اوتیسم نیست، و نباید این دو بیماری را با هم اشتباه گرفت.
کلینیک گوش تهران در خیابان ولیعصر با داشتن بهترین متخصصان گوش، حلق و بینی بهترین خدمات را به بیماران ارائه می‌دهد. اگر شما علاقه مند به کسب اطلاعات بیشتر در مورد روش درمانی کلینیک گوش تهران و تیم حاذق این کلینیک هستید؛ با کلینیک گوش تهران تماس بگیرید.
پزشکان تیم کلینیک گوش تهران با سابقه طولانی بیست ساله جراحی‌های گوش می‌توانند مشاوره خوبی برای درمان بیمارهای گوش شما باشند. کلیه محتوای سایت کلینیک گوش تهران توسط متخصصان ماهر این تیم ازجمله دکتر نسرین یزدانی، دکتررضا زاده ،دکتر احدی و دکتر ساسان دبیری به تایید رسیده است.
مطلبی که تحت عنوان «اختلال پردازش شنوایی یا APD چیست؟ » خواندید، به طور اختصاصی برای وب سایت کلینیک گوش تهران تهیه شده است و استفاده از آن فقط با ذکر منبع مجاز می‌باشد.
منابع:
https://www.healthline.com/health/auditory-processing-disorder
https://www.webmd.com/brain/auditory-processing-disorder
https://www.nhs.uk/conditions/auditory-processing-disorder/
