اختلال پردازش شنوایی (auditory processing disorder) یا APD نوعی مشکل در درک صداهاست که نه از گوش، بلکه از مغز ناشی می‌شود. کودکان مبتلا به این اختلال، آنچه را که می‌شنوند، درست مانند دیگران درک نمی‌کنند؛ مثلاً ممکن است جملات ساده را به شکل اشتباهی برداشت کنند. این مشکل در سنین مدرسه بیشتر بروز می‌کند و حدود ۳ تا ۵ درصد از دانش‌آموزان – به‌ویژه پسران – را درگیر می‌کند.این عارضه می‌تواند منجر به تاخیر در یادگیری شود، به همین دلیل کودکانی که به اختلال پردازش شنوایی مبتلا هستند، ممکن است در مدرسه و درس خواندن نیاز به کمک بیشتری داشته باشند.
به طورکلی افراد مبتلا به اختلال پردازش شنوایی ممکن است گفته‌های دیگران را به اشتباه متوجه شوند! برای مثال ممکن است “لطفا دستت را بالا ببر” را چیزی مانند “لطفا بیا پای تخته” بشنوند! APD می‌تواند یادگیری را مختل کند و با اختلالاتی مثل دیسلکسیا یا بیش‌فعالی اشتباه گرفته شود.
اختلال پردازش شنوایی چیست؟
اختلال پردازش شنوایی (APD) زمانی رخ می‌دهد که مغز در درک و تفسیر درست صداهای دریافتی دچار مشکل باشد. این افراد ممکن است شنوایی نرمال داشته باشند، اما در تشخیص دقیق کلمات، تمرکز در محیط‌های پر سر و صدا، یا دنبال‌کردن دستورات شفاهی دچار دشواری می‌شوند.در APD، گوش‌ها صدا را به خوبی دریافت می‌کنند، اما مغز نمی‌تواند آن را به‌درستی پردازش کند. به همین دلیل، افراد مبتلا ممکن است گفته‌ها را اشتباه متوجه شوند یا نتوانند تفاوت بین صداهای مشابه را تشخیص دهند.
باید به این نکته توجه داشت، که در بیماران مبتلا به APD، مشکل تنها اختلال در درک اصوات وجود دارد، و نباید افراد مبتلا به این بیماری را با بیماران مبتلا به اختلال طیف اوتیسم (ASD) یا اختلال نقص توجه و پیش فعالی (ADHD) اشتباه گرفت؛ با این حال ممکن است در مواردی APD با این بیماری‌ها هم همراهی داشته باشد.www.healthline.com
علائم اختلال پردازش شنوایی
همان‌طورکه گفته شد، مشکل اصلی در اختلال پردازش شنوایی، ناتوانی در پردازش صحیح و در نتیجه پاسخ نامناسب به اصوات دریافتی از محیط است؛ به همین دلیل مشکل این افراد در محیط‌های پرسروصدا مانند کلاس درس، بیشتر می‌شود و می تواند علائمی همچون ضعف تحصیلی، ناتوانی در یادگیری دروس و یا علائم مشابه بیش فعالی نشان دهد.
به‌طورکلی علائم APD می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- درک نادرست از گفته‌های دیگران
- تاخیر در پاسخگویی در طول مکالمه
- مشکل در تشخیص اینکه صدا از کجا می‌آید
- مشکل در تمایز بین صداهای مشابه
- علائم کمبود توجه و تمرکز
- مشکل در پیروی یا درک گفتار سریع یا پیچیده
- مشکل در یادگیری یا لذت بردن از موسیقی
- فرد لازم است به طور مکرر از دیگران بخواهد تا کلمات خود را تکرار کنند.
- مشکل در درک گفتار، به ویژه در محیط‌های پر سر و صدا یا زمانی که بیش از یک نفر صحبت می‌کند
با توجه به این علائم، افراد مبتلا به اختلال شنوایی ممکن است مانند افراد ناشنوا یا کم‌شنوا به‌نظر برسند؛ با این حال تست‌های شنوایی(audiometry) این افراد اغلب طبیعی است. از آنجایی که در اختلال پردازش شنیداری، مشکل درک صحبت‌های دیگران است، افراد مبتلا به این مشکل ممکن است در یادگیری، به‌خصوص در درس‌هایی که به‌صورت شفاهی ارائه می‌شوند، مشکل داشته باشند.kidshealth.org
علل اختلال پردازش شنوایی
محققین علوم شنوایی هنوز نتوانسته‌اند علت دقیق اختلال پردازش شنوایی را کشف کنند. با این حال برخی ریسک فاکتورها برای این بیماری شناسایی شده‌اند، که عبارتند از:
- برخی ژن‌ها و علل ژنتیکی
- عفونت‌های مکرر گوش (اوتیت مدیا/otitis-media)
- تاخیر و یا مشکل در رشد و تکامل ناحیه‌ای از مغز که صداها را پردازش می‌کند.
- تغییرات عصبی مرتبط با افزایش سن، که باعث اختلال پردازش شنوایی در سالمندان می‌شود.
- مشکلات حین تولد، از جمله آسیب ناشی از نرسیدن اکسیژن به مغز، وزن کم هنگام تولد و زردی مادرزادی
- آسیب عصبی که به دلیل بیماری‌های دژنراتیو مانند مولتیپل اسکلروزیس، یا علل عفونی مانند: مننژیت یا آسیب به سر رخ می‌دهد.
توجه به این ریسک فاکتورها، می‌تواند به تشخیص اختلال پردازش شنوایی کمک کند.
اختلال پردازش شنوایی چگونه تشخیص داده می‌شود؟
تشخیص اختلال پردازش شنوایی، نیازمند بررسی‌های مختلف و رویکردی چند رشته‌ای است؛ در ابتدا شنوایی شناس تشخیص بیماری را با گرفتن شرح حال کامل آغاز می‌کند. بررسی علائم و زمان بروز آن‌ها و بررسی ریسک فاکتورها، از نکاتی هستند که شنوایی شناس در شرح حال به آن‌ها دقت می‌کند.
از آنجایی که شرایط و بیماری‌های متعددی می‌توانند همراه با APD باشند، یا علائم مشابه آن را ایجاد کنند، معمولاً از یک رویکرد چند رشته‌ای برای تشخیص آن استفاده می‌شود؛ این رویکرد به شنوایی شناس امکان می‌دهد تا تمام شرایط بالقوه دیگری که می‌تواند عامل علائم شما باشد را بررسی و رد کند.
در این مسیر، روان‌شناس به بررسی عملکردهای شناختی فرد می‌پردازد، در حالی‌که گفتاردرمانگر مهارت‌های ارتباطی گفتاری و نوشتاری را ارزیابی می‌کند. همکاری با معلمان برای درک چالش‌های کودک در محیط مدرسه، از دیگر بخش‌های مهم این ارزیابی است. در نهایت، شنوایی‌شناس با انجام تست‌های تخصصی شنوایی، وضعیت ساختاری و عملکردی سیستم شنوایی را مورد بررسی قرار می‌دهد.
در طول این ارزیابی‌ها، جنبه‌های مختلفی بررسی می‌شود؛ از جمله توانایی فرد در تمایز الگوهای گفتاری، درک تغییرات ظریف در شدت یا زیر و بم صداها، و فهم گفتار در شرایط دشوار مانند محیط‌های پر سر و صدا یا گفتار سریع. همچنین فعالیت مغز در زمان شنیدن صداها با استفاده از الکترودهای مخصوص و هدفون ارزیابی می‌شود تا مشخص شود که مغز چگونه به محرک‌های صوتی پاسخ می‌دهد.
تشخیص نهایی APD براساس جمع‌بندی نتایج حاصل از تمامی این ارزیابی‌ها صورت می‌گیرد و پایه‌ای برای طراحی برنامه درمانی مناسب فراهم می‌سازد.
درمان اختلال پردازش شنوایی
خوشبختانه در حال حاضر می‌توان این عارضه را درمان کرد؛ به‌طورکلی تمرکز اصلی درمان کم شنوایی حسی-عصبی بر موارد زیر است:
- کمک و آموزش به بیمار برای پردازش بهتر صداها
- آموزش مهارت‌هایی برای جبران کمبودهای ناشی از ابتلا به APD
- کمک برای ایجاد تغییراتی در محیط زندگی، کار و مدرسه، برای کمک به عملکرد و یادگیری بهتر
یکی از راه‌هایی که می‌تواند به این دسته از کودکان کمک کند، استفاده از دستگاه‌های کمک شنیداری مانند FM است. این دستگاه به کودکان کمک می‌کند تا صدای معلم را در فضای پرسروصدای کلاس بهتر بشنود. همچنین می‌توان از برنامه‌های کامپیوتری که مخصوص این کودکان طراحی شده است، کمک گرفت. از راه‌های دیگر درمان اختلال پردازش شنوایی، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:www.webmd.com
آموزش شنوایی
آموزش شنوایی جزء اصلی درمان اختلال پردازش شنوایی است. آموزش شنوایی می‌تواند به شما در تجزیه و تحلیل بهتر صداها کمک کند. در آموزش شنوایی، تمریناتی ویژه برای بهبود عملکرد شنیداری فرد ارائه می‌شود. این تمرینات به بیمار کمک می‌کنند تا بتواند تفاوت میان صداها یا الگوهای صوتی را بهتر تشخیص دهد، منبع صدا را شناسایی کند و در محیط‌هایی با صدای پس‌زمینه، تمرکز خود را بر صداهای خاص و مهم حفظ نماید. این تمرینات نقش کلیدی در تقویت مهارت‌های شنیداری و درک بهتر گفتار دارند
استراتژی‌های جبرانی
هدف از استراتژی‌های جبرانی، تقویت توانایی‌هایی مانند حافظه، توجه و مهارت‌های حل مسئله است تا فرد بتواند بهتر با علائم ناشی از اختلال پردازش شنوایی کنار بیاید. در این راستا، تکنیک‌هایی مانند تقویت حافظه، یادگیری مهارت‌های گوش دادن فعال، پیش‌بینی بخش‌های احتمالی یک مکالمه و استفاده از روش‌هایی برای سازماندهی بهتر اطلاعات به فرد آموزش داده می‌شود. این استراتژی‌ها به افزایش کارایی شنیداری و ارتباطی فرد در موقعیت‌های مختلف کمک می‌کنند.
تغییرات محیط زندگی
یکی دیگر از روش‌های موثر در مدیریت علائم اختلال پردازش شنوایی، ایجاد تغییرات در محیط زندگی است که شامل اجتناب از منابع نویز پس‌زمینه مانند فن، رادیو یا تلویزیون، تنظیم اثاثیه اتاق و انتخاب گزینه‌های کم‌سر و صدا مانند استفاده از فرش به جای کفپوش‌های سخت، و همچنین نشستن در نزدیکی منبع صدا در موقعیت‌هایی که برقراری ارتباط ضروری است، مانند جلسات کاری یا کلاس‌های درس، می‌شود. همچنین لازم به ذکر است که سیستم شنوایی کودکان تا سن ۱۵ سالگی در حال تکامل است و بسیاری از کودکانی که دچار اختلال پردازش شنوایی هستند، با گذشت زمان و رشد بیشتر این سیستم، به تدریج بهبود می‌یابند.
اختلال پردازش شنوایی و نارساخوانی
نارساخوانی یا دیسلکسیا، نوعی اختلال یادگیری است که با مشکل خواندن مشخص می‌شود؛ بیماران مبتلا به نارساخوانی در موارد زیر مشکل دارند:
- شناسایی کلمات
- تطبیق صداهای گفتار با حروف و کلمات
- درک متون
- خواندن کلمات نوشته شده و تبدیل آن‌ها به گفتار
در نارساخوانی هم مانند اختلال پردازش شنوایی، بیمار قدرت پردازش درست بخشی از اطلاعات دریافتی از محیط را ندارد؛ با این حال، نارساخوانی به جای تأثیر بر بخشی از مغز که صداها را پردازش می‌کند، بخشی از مغز را که زبان را پردازش می‌کند، تحت تأثیر قرار می‌دهد. مانند APD، افراد مبتلا به نارساخوانی نیز ممکن است در یادگیری مشکل داشته باشند، به ویژه درس‌هایی مانند: خواندن، نوشتن و املا.
اختلال پردازش شنوایی و اختلالات طیف اوتیسم (ASD)
ASD نوعی اختلال رشدی است که بر رفتار و توانایی فرد در برقراری ارتباط با دیگران تأثیر می‌گذارد. به‌طورکلی علائم ASD به دو دسته تقسیم می‌شوند:www.nhs.uk
- مشکل در برقراری ارتباط یا تعامل با دیگران
- انجام رفتارهای تکراری و داشتن علایق بسیار محدود و خاص
اما علائم ناشی از ASD در بیماران مختلف متفاوت است؛ ASD می‌تواند بر توانایی فرد در درک و پردازش صداهای محیطی و پاسخ به آن‌ها تاثیر بگذارد. بنابراین، هر فردی که علائم این چنینی دارد لزوما مبتلا به اوتیسم نیست، و نباید این دو بیماری را با هم اشتباه گرفت.
راهکارهای موثر برای زندگی بهتر با اختلال پردازش شنوایی
اختلال پردازش شنوایی (APD) یک چالش جدی در درک و پردازش اصوات است که می‌تواند تأثیرات قابل توجهی بر یادگیری، ارتباطات و کیفیت زندگی فرد داشته باشد. با این حال، با تشخیص به‌موقع و اتخاذ رویکردهای درمانی مناسب، می‌توان به بهبود وضعیت افراد مبتلا کمک کرد. آموزش‌های شنوایی، استراتژی‌های جبرانی و ایجاد تغییرات محیطی می‌توانند ابزارهای مؤثری در مدیریت این اختلال باشند. همچنین، توجه به تکامل سیستم شنوایی در کودکان و همراهی آن‌ها در این مسیر، می‌تواند نقش مهمی در بهبود عملکرد آن‌ها ایفا کند. در نهایت، آگاهی از علائم و اقدامات پیشگیرانه می‌تواند به جلوگیری از بروز مشکلات جدی‌تر کمک کند و زندگی با APD را ممکن و قابل مدیریت سازد.
