سیستم دهلیزی گوش، یکی از اجزای مهم گوش داخلی است که مسئول برقراری تعادل و حفظ موقعیت بدن در فضا می‌باشد. این سیستم شامل ساختارهایی مانند کانال‌های نیم‌دایره‌ای، و کیسه های اوتریکول و ساکول است که با همکاری یکدیگر، در ارسال اطلاعات مربوط به حرکت و موقعیت سر به مغز عمل می‌کنند. این اطلاعات از طریق گیرنده‌های حسی در این ساختارها به عصب دهلیزی منتقل می‌شود. اختلالات در سیستم دهلیزی می‌توانند منجر به سرگیجه، عدم تعادل، و مشکلات حرکتی شوند؛ اهمیت این سیستم در زندگی روزمره به ویژه در انجام فعالیت‌های فیزیکی و حفظ ثبات بدن بسیار برجسته است.
سیستم دهلیزی (سیستم وستیبولار) گوش چیست؟
در گوش داخلی افراد ساختاری با نام سیستم دهلیزی وجود دارد؛ این سیستم از دو‌بخش مجاری نیم دایره و قسمت دهلیزی (اوتریکول و ساکول) تشکیل شده است؛ مجاری نیم دایره در‌واقع سه نیم دایره توخالی در جهات مختلف هستند! درون این نیم دایره‌ها گیرنده‌های ویژه‌ای وجود دارد که بخشی از این گیرنده‌ها توسط ماده‌ای ژلاتینی پوشیده شده‌است. با حرکت سر در جهات مختلف این ماده ژلاتینی تکان خورده و باعث خم شدن گیرنده‌های مجاری نیم دایره می‌شود. این خم شدن در نهایت سبب تولید پیام عصبی شده که به سیستم دهلیزی منتقل می‌شود.How does our sense of balance work?
بخش دوم دستگاه، قسمت دهلیزی نام دارد؛ بخش دهلیزی قسمتی از گوش داخلی است که مسئول تشخیص حرکات خطی سر در محورهای مختلف است! به بیان ساده‌تر این بخش حرکات سریع سر را تشخیص داده و به پیام عصبی تبدیل می‌کند؛ سیستم دهلیزی پیام‌های عصبی که در این دو بخش تولید می‌شوند را به مغز ارسال می‌کند؛ مغز در نهایت با تفسیر این پیام‌های عصبی باعث ایجاد تعادل و حفظ حالت بدن می‌شود.
اجزای سیستم دهلیزی گوش
سیستم دهلیزی از ساختارهایی شامل سه کانال نیم‌دایره‌ای، دو کیسه (اوتریکول و ساکول)، و عصب دهلیزی تشکیل شده است؛ هر یک از این اجزا به طور خاص به حس تعادل و تشخیص حرکات مختلف بدن کمک می‌کنند.
سیستم دهلیزی چگونه کار می‌کند؟
سیستم وستیبولار چگونه باعث ایجاد تعادل در بدن می‌شود؟ سیستم دهلیزی از طریق چنذ رفلکس عصبی، تعادل را در بدن برقرار می‌کند: اول رفلکس دهلیزی-چشمی؛ و دوم رفلکس دهلیزی-نخاعی که ارسال سیگنال‌های عصبی به عضلات تنه و اندام ها را بر عهده دارد. همانطور که قبل‌تر گفتیم سیستم دهلیزی از دو بخش خود یعنی مجاری نیم دایره و دهلیز پیام عصبی دریافت می‌کند. این سیستم این پیامها را به دو بخش تقسیم کرده و بخشی از آن را به عضلات، و بخش دیگر را به هسته های بینایی ارسال می‌کند! دریافت این پیامها باعث تغییر در تون عضلات و نتیجتا ثبات بدن می‌شود.
ارسال پیام عصبی توسط سیستم دهلیزی به مراکز بینایی از طریق رفلکس دهلیزی-چشمی انجام می‌شود؛ این رفلکس برای ایجاد ثبات دید ضروری است! در نهایت بازخورد این پیامها توسط سیستم دهلیزی به مغز ارسال می‌شود. مرکز اصلی تعادل بدن در مغز، مخچه است؛ مخچه پیام‌های سیستم دهلیزی و دیگر مرکزهای تعادلی بدن را دریافت کرده و علاوه بر ایجاد حالت تعادل در بدن، باعث می‌شود که فرد موقعیت فضایی و حالت قرارگیری خود را درک کند.
یکی دیگر از کارهای مهم سیستم دهلیزی ایجاد هماهنگی در بین حرکات بدن است؛ این سیستم به دلیل دریافت سیگنال و ارسال مداوم حرکات بدن به صورت پیام عصبی به مخچه، هماهنگی را در بین حرکات فرد ایجاد می‌کند.
اختلالات سیستم دهلیزی
سیستم وستیبولار گوش گاهی اوقات به دلایل مختلفی دچار اختلال می‌شود! اختلالات مختلف در این سیستم باعث ایجاد انواعی از بیماری‌ها می‌شود که برخی از آن‌ها ممکن است بسیار آزاردهنده باشند! از آنجا که این سیستم به تعادل بدن، مغز، سیستم بینایی و… در ارتباط است، اختلال در آن موجب اختلال در عملکرد این دستگاه‌ها هم خواهد شد؛ شدت این بیماری‌ها به میزان درگیری این سیستم بستگی دارد. هرچه این سیستم بیشتر درگیر بیماری شده و بیشتر آسیب دیده باشد، شدت بیماری‌های ایجاد شده در فرد بیشتر خواهند بود.
- نوریت دهلیزی: نوریت یا نورونیت دهلیزی نوعی بیماری شایع در سیستم دهلیزی است در‌نتیجه آن عصب مربوط به این سیستم دچار التهاب می‌شود؛ از علائم این بیماری می‌‌توان به سرگیجه ناگهانی همراه با حالت تهوع و استفراغ، عدم تعادل هنگام راه رفتن و… اشاره کرد.
- لابیرنتیت: این بیماری در اثر التهاب گسترده در بخش های مختلف گوش داخلی مانند بخش حلزونی و مجاری نیم دایره ایجاد می‌شود؛ به همین خاطر این بیماران سرگیجه همراه با مشکلات شنوایی دارند.
- میگرن دهلیزی: یکی از بیماری‌های شایع سیستم دهلیزی، میگرن دهلیزی است. در میگرن دهلیزی، اغلب سردرد همراه با سرگیجه، گیجی و منگی به همراه حساسیت بیش از حد به نور و صدا گزارش می شود.
پیشگیری و مدیریت اختلالات وستیبولار
پیشگیری از اختلالات وستیبولار شامل حفظ سلامت عمومی گوش و سیستم عصبی است؛ جلوگیری از آسیب‌های گوش، اجتناب از عفونت‌ها، و مدیریت استرس می‌توانند به پیشگیری از مشکلات وستیبولار کمک کنند! همچنین، انجام تمرینات وستیبولار به طور منظم می‌تواند به تقویت سیستم تعادلی و کاهش خطر ابتلا به اختلالات کمک کند.
تشخیص و درمان اختلالات سیستم دهلیزی
تشخیص اختلالات سیستم دهلیزی نیازمند ارزیابی‌های دقیق پزشکی، ادیولوژیک و تصویربرداری است که ممکن است شامل تست‌های مختلفی مانند تست چرخشی، تست کالریک، و دیگر تست‌های تعادل باشد. این تست‌ها به پزشک کمک می‌کنند تا نوع و شدت اختلال را تشخیص داده و برنامه درمانی مناسبی را پیشنهاد دهند.
درمان اختلالات سیستم دهلیزی می‌تواند شامل دارو درمانی، تمرینات فیزیکی خاص، و در برخی موارد جراحی باشد. داروهایی مانند آنتی‌هیستامین‌ها و داروهای ضد سرگیجه می‌توانند به کاهش علائم کمک کنند. تمرینات تعادل و تمرینات وستیبولار نیز می‌توانند به بهبود عملکرد سیستم دهلیزی و کاهش علائم کمک کنند.
تمرینات وستیبولار برای بهبود تعادل
برخی از رایج‌ترین تمرینات وستیبولار شامل تمرینات چرخشی، تمرینات هدف‌گیری چشم، و تمرینات ایستایی مانند ایستادن بر روی یک پا هستند. تمرینات چرخشی به تقویت توانایی سیستم وستیبولار در تشخیص و مدیریت حرکات چرخشی سر کمک می‌کنند.
برای درمان اختلالات سیستم دهلیزی به کجا مراجعه کنیم؟
برای درمان اختلالات سیستم دهلیزی می‌توانید به کلینیک گوش تهران مراجعه کنید؛ این مرکز یکی از بهترین و معتبرترین کلینیک‌های تخصصی در حوزه گوش و شنوایی در تهران است که با بهره‌گیری از تیمی از متخصصان مجرب و تکنولوژی‌های پیشرفته، خدمات تشخیصی، درمانی و مراقبتی را به بیماران ارائه می‌دهد.
این کلینیک به عنوان یکی از بزرگترین مراکز تشخیص و درمان مشکلات گوش و شنوایی در ایران شناخته می‌شود و به خصوص در درمان اختلالات سیستم دهلیزی، از جمله سرگیجه و بیماری منییر، تخصص دارد؛ با دسترسی آسان و ارائه خدمات جامع، کلینیک گوش تهران مقصد مناسبی برای بیماران مبتلا به مشکلات سیستم دهلیزی است.
اطلاعات تماس:
- تلفن: ۰۲۱۸۸۸۷۰۹۱۱ و ۰۲۱۸۸۲۰۲۹۳۴ و ۰۲۱۸۸۸۷۰۹۱۱
- ایمیل: [email protected]
- آدرس: تهران، خیابان ولیعصر، روبروی بیمارستان دی، ساختمان پزشکان دی، پلاک ۱۲، طبقه ۹، واحد تخصصی
جمع بندی در ارتباط با سیستم دهلیزی گوش
سیستم وستیبولار نقش مهمی در حفظ تعادل، جهت‌یابی فضایی، و هماهنگی حرکات بدن ایفا می‌کند؛ این سیستم با ترکیب اطلاعات از گیرنده‌های حسی مختلف، به مغز کمک می‌کند تا تعادل بدن را حفظ کند و حرکات سر، بدن و چشم‌ها را هماهنگ کند! اختلالات در سیستم وستیبولار می‌توانند تاثیرات جدی بر کیفیت زندگی فرد داشته باشند و نیازمند تشخیص و درمان به موقع هستند.
هرگونه اختلال در عملکرد این سیستم می‌تواند منجر به علائمی مانند سرگیجه، عدم تعادل، و مشکلات حرکتی شود. بنابراین، سلامت سیستم دهلیزی برای انجام فعالیت‌های روزانه و حفظ کیفیت زندگی اهمیت زیادی دارد. درمان اختلالات مرتبط با سیستم دهلیزی معمولاً نیازمند مشاوره و مداخلات تخصصی در مراکز درمانی مانند کلینیک‌های گوش است.
