علت سرگیجه در سالمندان چیست و چگونه درمان می‌شود؟

عوامل و بیماری های مختلفی از جمله کاهش عملکرد سیستم دهلیزی گوش داخلی، کاهش جریان خون به مغز، تغییرات فشار خون ناشی از موقعیت‌های مختلف بدن (افت فشار خون ارتواستاتیک)، و مشکلات بینایی وجود دارند که علت سرگیجه در سالمندان میباشند! همچنین برخی بیماری‌های زمینه‌ای نظیر آترواسکلروز، دیابت، یا مشکلات قلبی؛ بعلاوه مصرف داروهای متعدد نیز می‌تواند تعادل بدن را تحت تأثیر قرار داده و موجب سرگیجه شود.

هرچند که موارد دیگری مانند ضعف عضلانی، ستون فقرات ضعیف و استخوان‌های شکننده، مشکلات عروقی و سبک زندگی هم میتوانند بر روی تعادل بدن تاثیر بگذارند؛ اما همچنان اصلی ترین علت عدم تعادل در افراد سالمند، سرگیجه است.

علل سرگیجه در سالمندان

علائم سرگیجه یکی از شایع‌ترین اختلالات در میان افراد سالمند است؛ حدود 25٪ از افراد بالای 72 سال، عدم تعادل یا عدم ثبات را تجربه می‌کنند! از شایع‌ترین علل سرگیجه در افراد سالمند می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

سیستم دهلیزی (وستیبولار)

سیستم دهلیزی (وستیبولار) جزئی از دستگاه عصبی بدن است و وظیفه انتقال اطلاعات مربوط به حرکت سر را به مغز دارد. هر زمان سر حرکت می‌کند؛ سیستم وستیبولار اطلاعات مربوط به سرعت، جهت و وضعیت کلی سر را از کانال‌های نیم دایره‌ای  و اندام‌های اتولیتیک گوش داخلی گرفته و به مغز شما منتقل می‌کند تا بتواند حرکت‌های بعدی شما را هماهنگ کرده و شما را در مسیر صحیح حرکت دهد. اگر سیستم وستیبولار مختل شود؛ تعادل شما بهم می‌خورد و علائم سرگیجه را تجربه خواهید کرد.

کانال‌های نیم دایره‌ای گوش داخلی، وظیفه کنترل حرکت چشم، ثابت نگه داشتن سر، احساس موقعیت بدن ما را بر عهده دارد و سپس این اطلاعات را به مغز انتقال می‌دهد. اندام‌های اتولیتیک گوش داخلی نیز وظیفه انتقال اطلاعات حرکات خطی بدن را به مغز برعهده دارند.

سرگیجه وضعیتی حمله‌ای خوش خیم (BPPV)

شایع‌ترین علت سرگیجه در افراد مسن، سرگیجه وضعیتی حمله‌ای خوش خیم (BPPV) است. این بیماری هنگامی ایجاد می‌شود که بلورهای کربنات کلسیم در اندام‌های اتولیتیک گوش داخلی از غشا ژلاتینی جدا شوند. وقتی این کریستال‌های شناور آزاد می‌شوند، می‌توانند به اشتباه سلول‌های مژک دار را در کانال نیم دایره فعال کنند، در نتیجه هنگام تغییر موقعیت سر یا بدن، احساس سرگیجه کوتاه مدت و اغلب شدید ایجاد می‌شود.

بسیاری از افراد مبتلا به BPPV وقتی سر خود را به سمت بالا یا پایین حرکت می‌دهند یا وقتی دراز کشیده‌اند و در حالت خوابیده‌اند، علائم سرگیجه را تجربه می‌کنند. سرگیجه معمولاً در طی کمتر از یک دقیقه برطرف می‌شود، زیرا بلورها در قاعده کانال نیم دایره ته نشین می‌شوند.

آسیب ستون فقرات

یکی دیگر از علل شایع سرگیجه در بزرگسالان مسن، آسیب ستون فقرات، به ویژه در قسمت مهره‌های گردنی است. وقتی گردن شما به علت پیری و یا آرتروز آسیب می‌بیند، به راحتی حرکت نمی‌کند و می تواند پیام‌های خطایی در مورد موقعیت سر به مغز ارسال کند.

در نتیجه بین حرکات گردن و آنچه می‌بینیم و سیستم وستیبولار پیام آن را به مغز می‌رساند اختلاف دیده می‌شود. این اختلاف در نهایت منجر به بروز علائم سرگیجه در افراد سالمند می‌شود.

تنظیم غیر طبیعی فشار خون

تنظیم غیر طبیعی فشار خون در میان افراد سالمند شایع است. افت فشار خون وضعیتی در اثر فشار خون پایین ایجاد میشود و سرگیجه یکی از علائم اصلی آن است. این نوع از سرگیجه‌ها معمولاً طی چند ثانیه رفع می‌شوند.

اضطراب

اضطراب می‌تواند باعث سرگیجه خصوصاً در افراد سالمند شود زیرا اضطراب آنها برای از دست دادن تعادل خود، ممکن است خطر سرگیجه و زمین خوردن را افزایش دهد.

داروها

بسیاری از داروها به عنوان یک عارضه جانبی باعث سرگیجه شناخته شده‌اند. مهار کننده‌های ACE ، مسدود کننده‌های بتا و مسدود کننده‌های کانال کلسیم داروهای رایج  برای  فشار خون هستند که اغلب برای بیماران مسن تجویز می‌شوند. علاوه بر این، مصرف چندین دارو ممکن است با هم بدون دستور پزشک سبب سرگیجه شود.

علت سرگیجه در زنان مسن

سرگیجه در زنان مسن می‌تواند به علل متنوعی مرتبط باشد، که برخی از آن‌ها به تغییرات فیزیولوژیکی و هورمونی مرتبط با افزایش سن برمی‌گردد. کاهش سطح استروژن در دوران پس از یائسگی، ممکن است بر عملکرد سیستم عصبی و تعادل بدن تأثیر بگذارد؛ علاوه بر این، مشکلات عروقی ناشی از فشار خون بالا یا تصلب شرایین، که در زنان مسن شایع‌تر است، می‌تواند منجر به کاهش جریان خون به مغز و ایجاد سرگیجه شود.

کم‌خونی و کمبود ویتامین‌های B12 و D نیز از دیگر عوامل مهم هستند؛ همچنین مصرف داروهای متعدد برای کنترل بیماری‌های مزمن نظیر پوکی استخوان و فشار خون می‌تواند عوارضی مانند سرگیجه ایجاد کند.

علت سرگیجه و حالت تهوع در سالمندان

سرگیجه و حالت تهوع همزمان در سالمندان، می‌تواند نشانه‌ای از مشکلات مختلف باشد! یکی از علل شایع، اختلالات گوش داخلی مانند بیماری منییر یا التهاب عصب وستیبولار است، که بر تعادل و جهت‌گیری بدن تأثیر می‌گذارد. افت فشار خون ارتواستاتیک نیز می‌تواند باعث سرگیجه و تهوع شود، به‌ویژه زمانی که سالمندان به‌طور ناگهانی از حالت نشسته یا خوابیده بلند می‌شوند.

مشکلات قلبی مانند آریتمی‌ها یا نارسایی قلبی، که بر جریان خون به مغز تأثیر می‌گذارند، نیز ممکن است این علائم را ایجاد کنند؛ همچنین برخی داروها، به‌خصوص داروهای ضدفشار خون یا آرام‌بخش‌ها، می‌توانند موجب ایجاد این علائم شوند. مشکلات گوارشی مانند ریفلاکس معده نیز ممکن است با سرگیجه و حالت تهوع همزمان همراه باشد.

روش‌های پیشگیری از سرگیجه در افراد سالمند

اجتناب از تمام موارد گفته شده ممکن است امکان‌پذیر نباشد، اما روش‌هایی برای کاهش یا جلوگیری از سرگیجه ناگهانی (acute vertigo) در افراد سالمند وجود دارد. این موارد عبارتند از:

• موقعیت سر و بدن خود را به طور ناگهانی تغییر ندهید. به عنوان مثال، به جای اینکه بلافاصله از رختخواب بلند شوید، قبل از ایستادن یک یا دو دقیقه روی تخت بنشینید. هنگام ایستادن، مطمئن شوید که چیزی دارید که می‌توانید به آن تکیه دهید.
• از دست دادن آب بدن می‌تواند باعث سرگیجه شود ، بنابراین مطمئن شوید که مقدار زیادی آب بنوشید.
• افرادی که دچار سرگیجه می‌شوند باید مکانی امن برای ایستادن و نشستن پیدا کنند یا در صورت لزوم سریعاً دراز بکشند و تا زمان ازبین رفتن سرگیجه بی حرکت بمانند.
• توصیه می‌شود اگر  در اثر سرگیجه زمین خورده‌اید به پزشک خود مراجعه کنید تا صدمات سر یا ضربه‌های دیگر را بررسی نمایید.

درمان سرگیجه در سالمندان

اگرچه درمان سرگیجه بسته به علت ممکن است تا حدودی متفاوت باشد، اما یک گزینه درمانی وجود دارد که به طور مداوم باعث کاهش قابل توجه یا حتی از بین بردن سرگیجه می‌شود. این روش شامل درمان توان بخشی دهلیزی (VRT) است. روش درمانی VRT  یک استراتژی مبتنی بر شواهد است که از تمرینات حرکتی برای کاهش علائم سرگیجه و بهبود تعادل بدن استفاده می‌کند. درنتیجه منجر به بهبود و کاهش سرگیجه‌ها و عدم تعادلی فرد می‌شود.

سرگیجه وضعیتی حمله‌ای خوش خیم جزو شایعترین علت سرگیجه در افراد سالمند است که بسیار خوب به روش درمانی VRT  پاسخ می‌دهد. درمانگران، مانورهای تغییر مکان خاص را انجام می‌دهند که بلورهای گوش داخلی سست را به همان جایی که از آنجا آمده‌اند منتقل می‌کنند و این باعث می‌شود کانال‌های نیم دایره گوش داخلی به طور نامناسب فعال نشوند.

روش درمانی VRT همچنین می‌تواند به بیماران مبتلا به سرگیجه همراه با محدودیت تحرک در ستون فقرات که علائم سرگیجه، به ویژه عدم تعادل، را ایجاد می‌کند؛ کمک کند. استفاده از تکنیک‌های درمان دستی، تحرک مفاصل و استفاده از روش‌هایی مانند نور لیزر، طب سوزنی (در برخی از کشورها) و تحریک الکتریکی، می‌تواند تحرک گردن و ستون فقرات را بهبود بخشد و به رفع علائم سرگیجه کمک کند.

درمان خانگی سرگیجه سالمندان

برای درمان خانگی سرگیجه در سالمندان، می‌توان از چند روش ساده و مؤثر استفاده کرد! ابتدا افزایش مصرف مایعات، به‌ویژه آب، می‌تواند کمک کند، زیرا کم‌آبی بدن از علل شایع سرگیجه است. استفاده از رژیم غذایی متعادل با تمرکز بر مواد مغذی مانند ویتامین B12 و D نیز به بهبود علائم کمک می‌کند.

تغییر وضعیت بدن به‌آرامی، به‌ویژه هنگام بلند شدن از حالت نشسته یا خوابیده، می‌تواند از افت فشار خون ناگهانی و ایجاد سرگیجه جلوگیری کند؛ ورزش‌های ساده‌ای مانند تمرینات تعادلی و یوگا نیز به تقویت تعادل و کاهش سرگیجه کمک می‌کنند. همچنین در صورت نیاز، می‌توان از تکنیک‌های تنفس عمیق و آرامش‌بخش برای کاهش اضطراب و استرس که ممکن است عامل سرگیجه باشند، استفاده کرد! با این حال، در صورت تداوم یا شدت علائم، مراجعه به پزشک ضروری است.

آیا داروها می‌توانند سرگیجه را درافراد سالمند بهبود دهند؟

در بیشتر موارد، وقتی این علائم با سیستم دهلیزی یا ستون فقرات گردنی همراه باشد، هیچ دارویی وجود ندارد که بتواند از شدت یا مدت زمان سرگیجه بکاهد. با این حال، می‌توان از داروها برای کمک به حالت تهوع، سردرد، درد و اسپاسم عضلات در گردن و ستون فقرات که در طول سرگیجه ایجاد می‌شود، کمک کرد.

آیا بروز سرگیجه در زنان سالمند بیشتر از مردان سالمند است؟

در طول زندگی، زنان در معرض خطر علائم سرگیجه، بیشتر از مردان هستند. چندین دلیل بالقوه برای این موضوع وجود دارد، یکی از این علت‌ها، افزایش شیوع اضطراب و سایر اختلالات بهداشت روانی در زنان است. بسیاری از افراد مبتلا به اختلالات اضطرابی گزارش می‌کنند که در هنگام حمله اضطراب علائم سرگیجه مانند سرگیجه یا عدم تعادل را تجربه می‌کنند.

دلیل دیگر بروز بیشتر علائم سرگیجه در زنان این واقعیت است که آنها بیشتر به میگرن مبتلا می‌شوند. میگرن دهلیزی نوعی میگرن است که با علائم سرگیجه همراه است و ممکن است حتی بدون سردرد نیز ایجاد شود. علت میگرن دهلیزی به خوبی شناخته نشده است. نشان داده شده است که VRT سرگیجه مربوط به میگرن دهلیزی را کاهش می‌دهد.

علت سرگیجه در سالمندان چیست؟

شایع‌ترین علل سرگیجه در افراد سالمند به علت اختلال در گوش و ستون فقرات است؛ متأسفانه، افزایش خطر سرگیجه همزمان با کاهش عملکرد تعادل و عضلات نگه دارنده گردن است؛ بنابراین افراد سالمند که علائم سرگیجه دارند بیش از یک فرد جوان احتمال افتادن به زمین را تجربه می‌کنند. از آنجا که افتادن علت اصلی پذیرش در بیمارستان و مرگ تصادفی در افراد سالمند است بهتر است که آنها بلافاصله بعد از مشاهده علائم سرگیجه به پزشک متخصص مراجعه کنند.

کلینیک گوش تهران واقع در خیابان ولیعصر با استفاده از روش‌های نوین درمان می‌تواند تا حد زیادی اختلالات سرگیجه در افراد سالمند را بهبود ببخشد؛ اگر شما علاقه‌مند به کسب اطلاعات بیشتر در مورد روش درمانی VRT  هستید، با کلینیک گوش تهران تماس بگیرید.