علت سرگیجه ناگهانی هنگام بلند شدن و درمان خانگی سرگیجه ناشی از آن

آیا شما هم با مشکل سرگیجه هنگام بلند شدن مواجه هستید؟ در این مقاله آموزشی از کلینیک گوش تهران، بطور کامل به درمان های خانگی و پزشکی، علل و علائم این موضوع خواهیم پرداخت.

در برخی افراد، به ویژه افراد مسن، فشار خون هنگام نشستن یا ایستادن بیش از حد کاهش می‌یابد که به عنوان بیماری افت فشار خون ارتواستاتیک یا وضعیتی شناخته می‌شود. علائم غش، سبکی سر، سرگیجه، گیجی یا تاری دید در عرض چند ثانیه تا چند دقیقه پس از ایستادن (به ویژه پس از دراز کشیدن در رختخواب یا نشستن برای مدت طولانی) رخ می‌دهد و زمانی که فرد دراز می‌کشد، به سرعت برطرف می‌شود.

با این حال، برخی از افراد زمین می‌خورند، غش می‌کنند یا به ندرت دچار تشنج مختصر می‌شوند. علائم  سرگیجه موقع سرپا ایستادن اغلب پس از ورزش کردن، مصرف الکل و یا یک وعده غذایی سنگین، یا کمبود مایعات (کم آبی) شایع‌تر و بدتر می‌شوند.

برخی از افراد جوان در هنگام ایستادن علائم مشابه، اما بدون افت فشار خون را تجربه می‌کنند. اغلب، ضربان قلب آنها در هنگام ایستادن بیش از حد طبیعی افزایش می‎یابد که به این وضعیت سندرم تاکی کاردی ارتواستاتیک وضعیتی (POTS) می‌گویند. دلیل اینکه چنین افرادی با وجود داشتن فشار خون طبیعی احساس سرگیجه می‌کنند مشخص نیست.

علت سرگیجه هنگام بلند شدن

سرگیجه هنگام ایستادن در نتیجه تنظیم غیرطبیعی فشار خون رخ می‌دهد. به طور معمول، زمانی که افراد می‌ایستند، نیروی جاذبه باعث تجمع خون در رگ‌های پا و تنه می‌شود که میزان خونی که قلب به مغز پمپاژ می‌کند را کاهش می‌دهد. در نتیجه جریان خون کم به مغز باعث سرگیجه و سایر علائم می‌شود. برای جبران، سیستم عصبی به سرعت ضربان قلب را افزایش می‌دهد و رگ‌های خونی را منقبض می‌کند که به سرعت فشار خون را قبل از ایجاد علائم به حالت عادی برمی‌گرداند. گفتنی است که بخشی از سیستم عصبی که مسئول این جبران است، سیستم عصبی خودکار است.

بسیاری از اختلالات می‌توانند باعث ایجاد مشکلاتی در تنظیم فشار خون شوند و در هنگام ایستادن منجر به سرگیجه شوند. از علل بروز این عارضه بر اثر بیماری می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• اختلال در عملکرد سیستم عصبی خودکار به دلیل اختلالات یا داروها
• کاهش توانایی قلب برای پمپاژ خون
• کاهش حجم خون (هیپوولمی)
• پاسخ‌های هورمونی معیوب

بسته به اینکه علائم جدید هستند یا برای مدتی وجود داشته باشند، علل متفاوت است:

علل شایع سرگیجه موقع سرپا ایستادن برای مدت کوتاه

• کاهش حجم خون (که ممکن است ناشی از کم آبی یا از دست دادن خون باشد)
• مواد مخدر
• استراحت طولانی مدت در رختخواب
• غده فوق کلیوی کم کار (نارسایی آدرنال)

شایع ترین علل سرگیجه هنگام ایستادن که برای مدت طولانی (مزمن) وجود داشته است عبارتند از:

• تغییرات مربوط به سن در تنظیم فشار خون
• مصرف مواد مخدر
• اختلال در عملکرد سیستم عصبی خودمختار

علائم سرگیجه یا سبکی سر هنگام ایستادن

افرادی که هنگام ایستادن دچار سرگیجه یا سبکی سر می‌شوند، اغلب با نشستن به سرعت بهبود می‌یابند و سپس دوباره به آرامی می‌ایستند. با این حال، مهم است که مشخص شود چه چیزی باعث سرگیجه شده است. اطلاعات زیر می‌تواند به افراد در تصمیم گیری در مورد زمان مراجعه به پزشک کمک کند:

علائم هشدار دهنده:

در افرادی که هنگام ایستادن دچار سرگیجه یا سبکی سر می‌شوند، علائم و ویژگی‌های خاصی باعث نگرانی می‌شود که عبارتند از:

• خون در مدفوع یا مدفوع سیاه و قیری رنگ
• علائم سیستم عصبی مانند مشکل در راه رفتن و یا هماهنگی یا تعادل ضعیف
• افتادن یا غش (از حال رفتن)
• درد یا ناراحتی قفسه سینه

دقت کنید که سرگیجه هنگام بلند شدن می‌تواند به دلیل افت فشار خون یا مشکلات گوش داخلی رخ دهد. به همین ترتیب، افراد ممکن است هنگام تغییر وضعیت به حالت دراز کشیده نیز دچار سرگیجه شوند. سرگیجه هنگام دراز کشیدن معمولاً به علت مشکلات گوش داخلی یا تغییرات ناگهانی در تعادل بدن رخ می‌دهد و علائم مشابهی با سرگیجه هنگام بلند شدن دارد.

چطور در خانه از بروز سرگیجه هنگام ایستادن جلوگیری کنیم؟

اگر سبکی سر هنگام تغییر وضعیت خفیف یا گاه به گاه است، می‌توانید برای جلوگیری از آن اقدامات عملی انجام دهید:

بررسی داروهای مصرفی: 

انواع داروها می‌توانند فشار خون را کاهش دهند. در صورت تشخیص پزشک می توانید با تغییر داروها یا کاهش دوزهای مصرفی میزان بروز سرگیجه موقع سرپا ایستادن را کاهش دهید.

مایعات کافی دریافت کنید:

یکی دیگر از محرک‌های رایج کم آبی بدن است. خون شما بیشتر آب است و حجم آن می‌تواند یک شبه کاهش یابد و فشار خون شما را کاهش دهد. اما توجه داشته باشید نوشیدن آب زیاد قبل از خواب بهترین راه حل نیست؛ پس بهتر است صبر کنید تا بیدار شوید و بعد مایعات را به دفعات در طول روز مصرف کنید..

عادات غذایی خود را تغییر دهید:

اگر بعد از غذا سرگیجه ایجاد می‌شود، سعی کنید وعده‌های غذایی کوچکتر، اما مکرر مصرف کنید.

ورزش کنید:

کمی ورزش سبک در صبح نیز می‌تواند به حرکت و افزایش فشار خون کمک کند. همچنین از ایستادن یا نشستن طولانی مدت خودداری کنید، زیرا تجمع خون را در پاها افزایش می‌دهد.

در نهایت به آرامی از حالت نشسته یا درازکش بلند شوید. به جای اینکه به پشت بخوابید، سر خود را بالا نگه دارید. هنگام صبح که فشار خون به طور معمول پایین است، مقداری آب بنوشید.

راه‌های کاهش علائم سرگیجه یا سبکی سر هنگام ایستادن

سرگیجه هنگام بلند شدن درمان می‌شود، مخصوصا اگر علت تغییر یا قطع داروهای مسبب باشد. با این حال، بسیاری از علل قابل درمان نیستند و افراد باید اقداماتی را برای کاهش علائم خود انجام دهند. اقدامات شامل تغییر سبک زندگی و داروها است.

• افرادی که نیاز به استراحت طولانی مدت در بستر دارند باید هر روز بنشینند و در صورت امکان در رختخواب ورزش کنند.
• افرادی که دراز کشیده‌اند یا نشسته‌اند باید به آرامی و با احتیاط بلند شوند.
• مایعات کافی می‌تواند به کاهش برزو علائم کمک کند.
• محدود کردن یا اجتناب از الکل می‌تواند شدت و بروز علائم را کاهش دهد.
• ورزش منظم در صورت امکان مفید است. ورزش منظم با شدت متوسط، تون عضلانی دیواره رگ‌های خونی را افزایش و تجمع خون در پاها را کاهش می‌دهد.
• خوابیدن در حالی که سر تخت بالا رفته ممکن است به تسکین علائم کمک کند.
• برای برخی افراد، افزایش مصرف نمک ممکن است احتباس آب را افزایش دهد و علائم را کاهش دهد. (پزشکان ممکن است توصیه کنند که افراد مصرف نمک خود را با نمک زدن غذا یا مصرف قرص کلرید سدیم افزایش دهند. با این حال، افزایش مصرف نمک ممکن است برای افراد مبتلا به اختلالات قلبی توصیه نشود.)
• پزشکان ممکن است فلودروکورتیزون را تجویز کنند، دارویی که به بدن کمک می‌کند نمک و آب را حفظ کند و بنابراین از افت فشار خون در هنگام ایستادن جلوگیری می‌کند. با این حال، این دارو ممکن است باعث فشار خون بالا در هنگام دراز کشیدن، نارسایی قلبی و سطوح پایین پتاسیم در خون شود.
• میدودرین دارویی است که هم شریان‌ها و هم وریدها را باریک می‌کند و به جلوگیری از تجمع خون کمک می‌کند. عوارض جانبی شامل گزگز یا بی حسی و خارش است. این دارو برای افراد مبتلا به بیماری عروق کرونر یا شریان محیطی توصیه نمی‌شود.
• داروهای دیگری مانند داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs)، دروکسیدوپا، پیریدوستیگمین و اکتروتید ممکن است در برخی موارد کمک کنند.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

افرادی که علائم هشدار دهنده دارند باید فورا به بخش اورژانس مراجعه کنند. سایر افرادی که در هنگام ایستادن دچار سرگیجه مکرر یا مداوم می‌شوند نیز باید به پزشک مراجعه کنند، اما به طور معمول تاخیر یک هفته‌ای یا بیشتر مضر نیست.

تشخیص و آزمایش برای سرگیجه هنگام بلند شدن

در صورتی که علت مشخصی برای سرگیجه موقع سرپا ایستادن وجود نداشته باشد، آزمایش لازم است. پزشک معمولاً الکتروکاردیوگرافی (ECG)، شمارش کامل خون و سایر آزمایشات خون (به عنوان مثال، اندازه گیری سطح الکترولیت ها) را انجام می‌دهد. آزمایش‌های دیگر بر اساس آنچه که پزشکان در طول معاینه پیدا می‌کنند انجام می‌شود، به خصوص اگر علائم فرد حاکی از مشکل قلبی یا عصبی باشد.

اگر پزشک مشکوک باشد که دارویی باعث سرگیجه شده است، ممکن است از فرد بخواهند که مصرف دارو را متوقف کند و مشاهده کنند که آیا سرگیجه نیز متوقف می‌شود یا خیر، بنابراین علت را تایید می‌کنند.

آزمایش تیلت تخت (که به آن تست شیب سر به بالا یا تست شیب عمودی سر نیز گفته می شود) ممکن است زمانی انجام شود که پزشکان به اختلال در عملکرد سیستم عصبی خودمختار مشکوک شوند. فرد چند دقیقه روی یک تخت مخصوص دراز می کشد. سپس تخت با زاویه 60 تا 80 درجه به مدت 15 تا 20 دقیقه به سمت بالا کج می‌شود، در حالی که فشار خون و ضربان قلب به طور مداوم کنترل می‌شود.

اگر فشار خون کاهش نیابد، ایزوپروترنول (دارویی که قلب را تحریک می‌کند) به صورت داخل وریدی در دوز به اندازه کافی برای تسریع ضربان قلب 20 ضربه در دقیقه به فرد داده می‌شود و آزمایش تکرار می‌شود. این روش 30 تا 60 دقیقه طول می کشد و بسیار بی خطر است.

سخن پایانی

سرگیجه یا سبکی سر هنگام ایستادن معمولاً شامل کاهش حجم مایعات بدن یا اختلال در عملکرد سیستم عصبی خودمختار است. افزایش سن اغلب باعث درجاتی از اختلال عملکرد سیستم عصبی خودمختار می‌شود، اما پزشکان همه افراد مبتلا را معاینه می‌کنند تا اطمینان حاصل کنند که هیچ اختلالی در سیستم عصبی وجود ندارد. در این مطلب تلاش کردیم در مورد سرگیجه هنگام بلند شدن نکاتی را ارائه دهیم.

در صورتی که این حالات را تجربه کردیده‌اید حتما به کلینیک گوش تهران مراجعه کنید. شما می‌توانید برای تشخیص علت سرگیجه موقع سرپا ایستادن به نشانی تهران خیابان ولیعصر، روبروی بیمارستان دی، ساختمان پزشکان دی (پلاک 12) ، طبقه نهم واحد C مراجعه کنید و یا برای رزرو وقت و یا پرسش در خصوص گوش درد اطفال به صفحه اینستاگرام کلینیک گوش تهران به آدرس tehranearclinic مراجعه کرده و یا از طریق تلفن تماس 02188202934- 02188870912 مطب ارتباط برقرار کنید.