اناتومی گوش: آشنایی با ساختار داخلی گوش و حلق و بینی

بخش مهمی از ساختار سر و گردن، از سه اندام اصلی گوش، حلق و بینی تشکیل می‌شود، که سلامت این ناحیه، تاثیر بسزایی بر سلامت عمومی بدن دارد؛ آناتومی گوش، حلق و بینی به گونه‌ای است که این قسمت‌ها را کاملا به یکدیگر مربوط می‌سازد. گوش و اندام داخلی آن، علاوه بر ایجاد حس شنوایی، به حفظ تعادل حین حرکت، جهت یابی و آگاهی از موقعیت، کمک می‌کنند. نای و مری هم به عنوان حلق شناخته می‌شوند؛ به طوری که جریان هوای مناسب و همچنین، مواد غذایی، از طریق حلق به سمت ریه‌ها و معده هدایت می‌گردند.

ناگفته نماند که تارهای صوتی نیز در قسمت حلق قرار گرفته‌اند، و امکان صحبت کردن و تولید صدا را برای انسان فراهم می‌کنند. بینی هم به عنوان عضو اصلی سیستم تنفسی، برای ورود هوا به کار می‌رود. هوای ورودی، به محض ورود به بینی، پاکسازی، گرم و مرطوب خواهد شد. از طرفی، اجزای داخلی بینی، به تشخیص بوها کمک می‌کنند، که توانایی چشایی فرد را نیز تحت تاثیر قرار می‌دهند. برای درک تمامی این رویدادها، لازم است آشنایی کافی با آناتومی گوش، حلق و بینی داشته باشیم.

بر همین اساس، در ادامه به بیان جزئیات مربوط به این ناحیه و معرفی بخش‌های مختلف آن می‌پردازیم:

آناتومی گوش، حلق و بینی؛ اجزای گوش

گوش انسان، عضو پیچیده‌ای است که قدرت شنوایی را تامین کرده، و نقش مهمی در حفظ تعادل دارد. این عضو مهم، شامل سه بخش اصلی گوش خارجی، گوش میانی و گوش داخلی است که هر یک از آن‌ها، اجزا و وظایف خاص خود را دارند.^{teachmeanatomy}

گوش خارجی

بیرونی‌ترین ناحیه گوش، که به طور کامل قابل مشاهده است را گوش خارجی می‌نامند. کل این ناحیه، به صورت یک غضروف الاستیک است، که توسط پوست پوشانده می‌شود. گوش خارجی، از لاله گوش (پینا) و مجرای شنوایی خارجی تشکیل می‌گردد و وظیفه محلی‌سازی صدا را بر عهده دارد؛ به طوری که امواج صوتی از این طریق، به کانال شنوایی خارجی هدایت می‌شوند.

خود مجرای شنوایی خارجی، ساختار لوله‌ای شکل دارد، که پرده گوش در انتهای آن قرار می‌گیرد. سرومن یا موم گوش نیز در دیواره‌های این مجرا تولید می‌گردد. وجود این ماده، به محافظت از گوش در مقابل عفونت و عوامل بیماری‌زا، کمک خواهد کرد.

پرده گوش یا غشای تمپان نیز، غشایی نازک و نیمه شفاف است، که بین گوش خارجی و میانی قرار می‌گیرد؛ با برخورد امواج صوتی به این پرده، ارتعاشاتی ایجاد می‌گردد که به شنیدن و تشخیص اصوات، کمک می‌کنند. در حالت کلی، شکل منحصر به فرد گوش خارجی، باعث تقویت صدا شده و امواج صوتی را به سمت گوش میانی رهسپار می‌سازد. از این رو، علاوه بر ساختار داخلی گوش خارجی، شکل ظاهری آن نیز تاثیر بسزایی بر افزایش قدرت شنوایی و تشخیص صدا دارد!

اجزای گوش میانی

ناحیه‌ای که بین گوش خارجی و گوش داخلی قرار می‌گیرد را گوش میانی می‌نامند، که ساختار نسبتا پیچیده‌ای دارد. در این قسمت، حفره تمپان و مجموعه‌ای از استخوان‌های به هم پیوسته قرار گرفته‌اند، که مَلئوس (چکشی)، اینکوس (سندانی) و رکاب (رکابی) نامیده می‌شوند. تمامی این اجزا، برای انتقال و تقویت ارتعاشات صوتی از پرده گوش به سمت گوش داخلی، به کار می‌روند.

در واقع، هنگامی که امواج صوتی از گوش خارجی به غشای تمپان برخورد می‌کنند، این امواج به ارتعاشات مکانیکی تبدیل می‌گردند. سپس از طریق استخوان‌های بسیار ظریف و بهم پیوسته این ناحیه، در گوش میانی به حرکت در می‌آیند. این فرایند، در شنیدن و تشخیص صدا نقش اساسی دارد. از طرفی شیپور استاش، اندام لوله‌ای شکلی است که بین گوش میانی و گلو قرار می‌گیرد. وظیفه اصلی شیپور استاش، تنظیم فشار در دو طرف پرده گوش است، که در حین فعالیت‌های خاص مانند بلع، اهمیت پیدا می‌کند.

در حالت کلی، هر گونه اختلال در عملکرد گوش میانی، می‌تواند باعث مشکلات شنوایی گردد؛عواملی مانند عفونت، تجمع مایعات یا ناهنجاری‌های ساختاری، از جمله مواردی هستند که می‌توانند در عملکرد گوشه میانی اختلال ایجاد نمایند.

آناتومی گوش داخلی

شاید بتوان پیچیده‌ترین و مهم‌ترین قسمت سیستم شنوایی گوش را مربوط به گوش داخلی دانست! در این ناحیه، امواج صوتی به سیگنال‌های عصبی تبدیل می‌شوند تا به سمت مغز رفته و در آن جا تفسیر گردند. آناتومی گوش داخلی، شامل حلزون و سیستم دهلیزی است که علاوه بر شنوایی، در حفظ تعادل نیز نقش حیاتی دارند.

حلزون گوش، اصلی‌ترین جزء در شنوایی انسان است؛ این قسمت، از سه محفظه پر از مایع تشکیل می‌شود، که به کمک غشاهای ظریف از یکدیگر جدا شده‌اند. ارتعاشات صوتی، از طریق یک پنجره بیضی شکل، وارد حلزون گوش می‌شوند، و سپس سلول‌های مویی را در غشای پایه‌ای تحریک می‌کنند. وظیفه سلول‌های مویی، تبدیل ارتعاشات مکانیکی به سیگنال‌های الکتریکی است، که به عصب شنوایی منتقل می‌شوند و در نهایت، پردازش صوت در مغز انجام می‌گیرد.

بخش دیگر گوش داخلی، سیستم دهلیزی است که برای جهت‌گیری و حفظ تعادل حین حرکت، به کار گرفته می‌شود. در این ناحیه، کانال‌های نیم دایره‌ای و اندام‌های اتولیتی قرار گرفته‌اند. کانال‌های نیم دایره‌ای، حرکات چرخشی را تشخیص می‌دهند. در حالی که اندام‌های اتولیتی، شتاب خطی و گرانش را حس می‌کنند. عملکرد این اجزا در کنار یکدیگر، به مغز کمک می‌کنند تا تعادل را حفظ کرده و حرکات بدن را هماهنگ کند.

آناتومی گوش، حلق و بینی؛ اجزای حلق

در قسمت حلق، ساختار پیچیده‌ای وجود دارد که برای تنفس و تولید صدا، به کار می‌روند. معمولا حلق را با نام گلو نیز به کار می‌بریم، که شامل یک لوله عضلانی با طول 12.5 سانتی‌متر است، و از قاعده جمجمه تا مری و حنجره، امتداد پیدا می‌کند. آناتومی حلق به سه قسمت اصلی نازوفارنکس، اوروفارنکس و حنجره تقسیم بندی می‌شود و هر قسمت، به خودی خود نقش مهمی در فرایندهای تنفسی و گوارشی خواهند داشت.

نازوفارنکس

نازوفارنکس به ناحیه‌ای گفته می‌شود که حفره بینی را به قسمت بالای گلو، متصل می‌کند. این ناحیه، همان گذرگاه هوا در هنگام تنفس است. آدنوئیدها یا لوزه‌های حلقی، مجموعه‌ای از بافت‌های لنفاوی و دهانه شیپور استاش، در این ناحیه قرار می‌گیرند.

اوروفارنکس

لوزه‌های پالاتین و پایه زبان، در ناحیه پشت حفره دهان واقع شده‌اند که به آن اوروفارنکس می‌گویند. لوزه‌ها بخش مهمی از سیستم ایمنی هستند، که بدن را در برابر عفونت‌ها مقاوم می‌سازند. از طرفی، اوروفارنکس با هدایت هوا و غذا به سمت ریه و معده، وظیفه شروع فرایند گوارش را بر عهده دارد.

حنجره

پایین‌ترین بخش گلو (بالای نای و مری)، که یک مسیر مشترک برای هوا و غذا می‌سازد را حنجره می‌گویند. ناحیه حنجره، وظیفه هماهنگی رفلکس بلع و هدایت مواد، به مسیرهای مختلف را، بر عهده دارد. در این ناحیه، ساختاری فلپ مانند، تحت عنوان اپی گلوت وجود دارد، که از ورود غذا به نای در هنگام بلع جلوگیری می‌کند.

فرایند بلع، فرایندی است که حدود ۲۵ عضله و عصب را درگیر می‌کند، و به شدت، نیازمند هماهنگی بین عضلات مختلف در ناحیه حلق خواهد بود. برای مثال، اپی گلوت نای را می‌بندد و ماهیچه‌های حلق طبق یک توالی دقیق، منقبض می‌شوند، تا از ورود غذا و مایعات به نای جلوگیری گردد.

خونرسانی به گلو نیز توسط شریان کاروتید خارجی انجام می‌گیرد، و عصب واگ کنترل اعصاب این ناحیه را بر عهده دارد. برای رویدادهایی مانند سرفه، تمامی عملکردهای حسی و حرکتی این ناحیه، به صورت هماهنگ با یکدیگر عمل کرده، و یک مکانیزم محافظتی برای سیستم تنفسی ایجاد می‌کنند.

آناتومی گوش، حلق و بینی؛ اجزای بینی

بخش مهمی از سیستم تنفسی فوقانی، بینی است که با آناتومی پیچیده خود، عملکردهایی مانند بویایی، تنفس و فیلتر هوا را انجام می‌دهد. در ادامه، به تشریح آناتومی بینی می‌پردازیم.

بخش خارجی بینی

ناحیه خارجی بینی از استخوان‌ها، غضروف‌ها و بافت‌های نرم تشکیل می‌شود. پل بینی، ناحیه استخوانی آن است و غضروف‌ها با ساختار انعطاف‌پذیر خود، در ادامه پل قرار می‌گیرند؛ به طوری که قسمت پایینی یا نوک بینی را می‌سازند. حفره‌های بینی نیز، به کمک سپتوم از یکدیگر جدا می‌شوند. سپتوم همان ناحیه غضروفی استخوانی است، که در وسط بینی قرار می‌گیرد.

بخش داخلی بینی

آناتومی داخلی بینی، پیچیدگی‌های بیشتری دارد که بخش‌های مختلف آن به قرار زیر هستند:

حفره‌های بینی

این حفره‌ها دو مسیر هوایی مجزا هستند، که به صورت موازی در داخل بینی قرار گرفته‌اند. هنگامی که هوا از طریق حفره‌های بینی وارد می‌شود، مرطوب شده و به شکل هوای گرم، به سمت دستگاه تنفسی داخلی هدایت می‌گردد. برآمدگی‌های استخوانی که مخروط بینی را تشکیل می‌دهند، فضای کافی برای تلاطم و فیلتراسیون هوا در حفره‌های بینی را فراهم می‌کنند.

سینوس‌های پارانازال

که شامل چهار جفت سینوس پارانازال، تحت عناوین فرونتال، اتموئید، اسفنوئید و ماگزیلاری می‌شود. این سینوس‌ها، فضایی پر از هوا تشکیل می‌دهند، و باعث می‌شوند تا وزن جمجمه کمتر از مقدار واقعی به نظر برسد؛ از این رو، نگهداری سر بر روی گردن، راحت‌تر خواهد بود. ضمن اینکه اجزای داخلی سینوس‌های پارانازال، مانع از ورود غبارها و عوامل بیماری‌زا به دستگاه تنفسی می‌شوند، و به سلامت آن کمک می‌کنند.

منطقه بویایی

ناحیه بویایی در سقف حفره بینی قرار گرفته و شامل سلول‌های ویژه‌ای است که وظیفه تشخیص انواع بوها را بر عهده دارند. این سلول‌ها سیگنال‌های بویایی را از طریق عصب‌های بویایی به مغز ارسال می‌کنند. مغز پس از پردازش و تفسیر این سیگنال‌ها، به فرد کمک می‌کند تا نوع بو را تشخیص داده و واکنش مناسب نشان دهد.

ناحیه تنفسی

بیشتر فضای داخلی حفره بینی توسط ناحیه تنفسی اشغال شده است که نقش مهمی در تهویه مطبوع و تصفیه هوای ورودی به ریه‌ها دارد. این ناحیه، با تنظیم دما و رطوبت هوا، به بهبود کیفیت تنفس کمک می‌کند. همچنین، موهای‌ ریزی که در داخل حفره بینی قرار گرفته‌اند، می‌توانند ذرات گرد و غبار را به دام انداخته و مخاط را به سمت حلق هدایت کنند، تا از ورود آلودگی‌ها به مجاری تنفسی جلوگیری شود.

به‌طورکلی، آناتومی گوش، حلق و بینی یک مجموعه به هم پیوسته را تشکیل می‌دهند، که علاوه بر عملکرد منحصر به فرد خود، به صورت هماهنگ با یکدیگر نیز عمل می‌کنند. این مساله به طور خاص، در فرایند تنفس و گوارش به وضوح دیده می‌شود. آناتومی گوش، حلق و بینی به گونه‌ای است که اختلال در عملکرد یک قسمت، می‌تواند بر فعالیت سایر قسمت‌ها نیز تاثیر بگذارد. بنابراین، بهتر است در صورت بروز علائم بیماری، حتما با یک پزشک متخصص گوش، حلق و بینی مشورت نمایید.

کلینیک گوش تهران یکی از بزرگترین مراکز تخصصی گوش، حلق و بینی است، که تحت نظارت بهترین متخصصان تهران اداره می‌شود. جهت مراجعه به این کلینیک و دریافت خدمات درمانی، لازم است از قبل نوبت خود را رزرو نمایید.