دلایل و درمان کم شنوایی ناشی از سکته مغزی

سکته مغزی یکی از مهم‌ترین علل ناتوانی‌های جسمی و عصبی در سراسر جهان است که می‌تواند بر عملکردهای مختلف بدن تاثیر بگذارد؛ یکی از عوارض کمتر شناخته‌شده آن، کم شنوایی بعد از سکته مغزی است که ممکن است به دلیل آسیب به نواحی خاصی از مغز یا مسیرهای عصبی مرتبط با شنوایی ایجاد شود. این وضعیت نه تنها بر کیفیت زندگی بیماران تاثیر می‌گذارد، بلکه روند درمان و بازتوانی را نیز پیچیده‌تر می‌کند. کم شنوایی ناشی از سکته مغزی معمولاً به صورت ناگهانی یا تدریجی ظاهر می‌شود و در برخی موارد، ممکن است تنها یکی از گوش‌ها را درگیر کند.

توجه به این موضوع از اهمیت بالایی برخوردار است، چرا که این نوع از کم شنوایی، می‌تواند نشانه‌ای از آسیب گسترده‌تر در سیستم عصبی باشد. در ادامه به بررسی علت‌های کم شنوایی پس از سکته مغزی و مسائل مربوط به آن خواهیم پرداخت.

چرا سکته مغزی می‌تواند باعث کم شنوایی شود؟

سکته مغزی زمانی رخ می‌دهد که جریان خون به بخشی از مغز قطع یا کاهش یابد و همین موضوع باعث مرگ سلول‌های مغزی می‌شود. اگر ناحیه آسیب‌دیده در بخشی از مغز باشد که مسئول پردازش صدا یا کنترل مسیرهای شنوایی است، کم شنوایی بعد از سکته مغزی می‌تواند یکی از نتایج آن باشد؛ این کم شنوایی ممکن است ناشی از آسیب به لوب گیجگاهی، ساقه مغز یا عصب شنوایی، ایجاد شود.

از آن‌جایی که مسیرهای عصبی شنوایی پیچیده هستند، هرگونه اختلال در این مسیرها می‌تواند به اختلال در شنیدن اصوات منجر شود؛ همچنین در برخی موارد ممکن است با دیگر مشکلات عصبی مانند اختلال تعادل یا سرگیجه همراه باشد. این موضوع نشان‌دهنده ارتباط تنگاتنگ سیستم شنوایی با مغز است؛ از این رو آگاهی از این مکانیزم‌ها می‌تواند در پیشگیری، شناسایی و درمان به موقع عوارض بعدی همچون کم شنوایی، موثر باشد.^{pubmed.ncbi.nlm.nih.gov}

 

سکته مغزی و تاثیر آن بر گوش داخلی و اعصاب شنوایی

سیستم شنوایی انسان شامل گوش خارجی، گوش میانی، گوش داخلی و مسیرهای عصبی است که پیام‌های صوتی را به مغز منتقل می‌کنند. سکته مغزی می‌تواند به طور مستقیم یا غیرمستقیم بر بخش‌هایی از این سیستم تأثیر بگذارد. اگر آسیب مغزی ناشی از سکته به اعصابی که سیگنال‌های صوتی را از گوش داخلی به مغز منتقل می‌کنند وارد شود، کم شنوایی بعد از سکته مغزی بروز می‌یابد. علاوه بر آن، اختلال در خونرسانی به گوش داخلی می‌تواند عملکرد سلول‌های حساس به صدا را مختل کند.

این امر باعث کم شنوایی ناشی از سکته مغزی می‌شود که ممکن است موقتی یا دائمی باشد؛ آسیب به ساقه مغز، که مسیر اصلی انتقال اطلاعات شنوایی از گوش به مغز است، یکی از عوامل کلیدی در بروز این عارضه است. بررسی ساختارهای گوش داخلی و اعصاب شنوایی در بیماران سکته کرده، نقش مهمی در تشخیص و درمان زودهنگام کم شنوایی بعد از سکته مغزی دارد.

علائم و نشانه‌های کم شنوایی ناشی از سکته مغزی

کم شنوایی ناشی از سکته مغزی ممکن است به شکل ناگهانی یا تدریجی ظاهر شود و گاهی به‌راحتی با دیگر مشکلات عصبی اشتباه گرفته می‌شود. شناخت این علائم می‌تواند به تشخیص زودهنگام کمک کرده و مسیر درمان را بهینه کند. کم شنوایی بعد از سکته مغزی معمولاً با نشانه‌هایی همراه است که به دلیل درگیری مغز، پیچیده‌تر از کم شنوایی‌های معمولی هستند. در ادامه به علامت‌های رایج و مهم اشاره می‌کنیم که آگاهی از آن‌ها برای بیماران و مراقبین بسیار حیاتی است.

شنیدن ناقص یا مبهم اصوات

افراد مبتلا ممکن است احساس کنند صداها به صورت مبهم، خفه یا نامفهوم به گوش می‌رسند. این مشکل در مکالمات روزمره، هنگام تماشای تلویزیون یا شنیدن موسیقی بیشتر نمود پیدا می‌کند. گاهی فرد از دیگران می‌خواهد که حرفشان را تکرار کنند و در محیط‌های شلوغ تقریباً هیچ‌چیز نمی‌شنود.

احساس صدای زنگ، وزوز یا سوت در گوش

یکی از علائم شایع کم شنوایی ناشی از سکته مغزی، احساس صداهای خیالی در گوش است که منشا خارجی ندارند. این صداها ممکن است دائمی یا مقطعی باشند و تمرکز فرد را مختل کنند. وزوز گوش می‌تواند نشانه آسیب عصبی در نواحی خاصی از مغز یا گوش داخلی باشد.

ناتوانی در تشخیص جهت صدا

برخی بیماران ممکن است بشنوند اما نتوانند منبع یا جهت صدا را تشخیص دهند. این اختلال به ویژه در موقعیت‌های ضروری مثل رانندگی یا عبور از خیابان خطرناک است. این مشکل معمولاً ناشی از درگیری مغزی در مسیرهای شنوایی مرکزی است.

ناراحتی یا حساسیت بیش از حد به صداها (هایپراکوسیس)

برخی افراد پس از سکته دچار حساسیت شدید به صداهای معمولی می‌شوند. صداهایی که قبلاً طبیعی به نظر می‌رسیدند، حالا برایشان آزاردهنده یا دردناک است. این علامت می‌تواند با اضطراب و اختلال خواب همراه باشد.

 

مشکل در درک کلمات، به‌خصوص کلمات مشابه

بیمار ممکن است قادر به شنیدن صدا باشد اما در تفکیک کلمات یا جملات دچار مشکل شود؛ مثلاً کلمه در را با بر اشتباه بگیرد! این مشکل اغلب نشانه آسیب در بخش پردازش گفتار مغز است و با تست‌های شنوایی دقیق قابل تشخیص است.

تشخیص کم شنوایی پس از سکته مغزی

تشخیص کم شنوایی بعد از سکته مغزی نیاز به ارزیابی‌های دقیق بالینی و پاراکلینیکی دارد؛ اولین گام در روند تشخیص، بررسی شرح‌حال دقیق بیمار و ارزیابی علائم شنوایی او است. پزشک متخصص گوش و حلق و بینی یا نورولوژی معمولاً با درخواست انجام تست‌های شنوایی مانند ادیومتری، آستانه شنوایی بیمار را ارزیابی می کند. در مواردی که آسیب عصبی مشکوک باشد، آزمایشات الکتروفیزیولوژیک مانند ABR (پاسخ شنوایی ساقه مغز) می‌تواند کمک‌کننده باشد.

همچنین، تصویر‌برداری‌هایی نظیر MRI به پزشکان امکان می‌دهد نواحی آسیب‌دیده مغز را به طور مستقیم بررسی کنند. هدف از این بررسی‌ها تشخیص دقیق کم شنوایی ناشی از سکته مغزی و جداسازی آن از سایر انواع کم شنوایی است. کم شنوایی بعد از سکته مغزی ممکن است به‌راحتی با مشکلات دیگر اشتباه گرفته شود، بنابراین دقت در روند تشخیص از اهمیت بالایی برخوردار است. تشخیص زودهنگام می‌تواند به بهبود نتایج درمانی کمک کند و از پیشرفت آسیب جلوگیری کند.

آیا سکته مغزی همیشه باعث کاهش شنوایی می‌شود؟

خیر، سکته مغزی لزوماً منجر به کاهش شنوایی نمی‌شود و شدت یا نوع سکته در بروز این عارضه نقش دارد؛ بسیاری از بیماران سکته مغزی دچار مشکلات گفتاری یا حرکتی می‌شوند اما شنوایی طبیعی خود را حفظ می‌کنند. با این حال، در مواردی که نواحی خاصی از مغز مانند لوب گیجگاهی یا ساقه مغز آسیب دیده باشند، کم شنوایی بعد از سکته مغزی می‌تواند یکی از پیامدها باشد. کم شنوایی ناشی از سکته مغزی بیشتر در سکته‌هایی با گستره وسیع‌تر یا در بیماران مسن دیده می‌شود.

خاطرتان باشد که نوع آسیب، محل آن و سرعت درمان در احتمال بروز کم شنوایی تاثیر مستقیم دارند. در نهایت، باید تأکید کرد که نبود علائم شنوایی در ابتدا به معنی عدم آسیب نیست و ارزیابی تخصصی پس از سکته برای همه بیماران توصیه می‌شود. در صورتی که کم شنوایی بعد از سکته مغزی رخ ندهد، باز هم بررسی عملکرد سیستم شنوایی از نظر پیشگیری و مراقبت مهم است. ^{www.frontiersin.org}

درمان کم شنوایی پس از سکته مغزی

درمان کم شنوایی ناشی از سکته مغزی بسته به شدت آسیب، محل درگیری مغز و وضعیت عمومی بیمار متفاوت است. این نوع کم شنوایی ممکن است برگشت‌پذیر یا دائمی باشد. هدف از درمان، بهبود عملکرد شنوایی، تسهیل درک گفتار و ارتقاء کیفیت زندگی بیمار است. برخی درمان‌ها جنبه حمایتی دارند و برخی دیگر توانبخشی یا مداخله مستقیم محسوب می‌شوند. در ادامه، گزینه‌های اصلی درمانی را با توضیحات کامل ارائه می‌کنیم. ^{www.amdahlhearing.com}

درمان دارویی برای کاهش التهاب و بهبود خون‌رسانی

در مراحل اولیه، پزشکان ممکن است از داروهای ضدالتهابی مانند کورتیکواستروئیدها استفاده کنند. این داروها کمک می‌کنند التهاب بافت‌های مغزی کاهش یافته و جریان خون به نواحی آسیب‌دیده بازگردد. در برخی بیماران، بهبود جریان خون به مغز و گوش داخلی باعث بازگشت نسبی یا کامل شنوایی می‌شود.

سمعک‌های دیجیتال و هوشمند

برای بیمارانی که دچار کم شنوایی دائم شده‌اند، سمعک‌های جدید با قابلیت‌های پیشرفته یک گزینه مؤثر هستند. این سمعک‌ها می‌توانند به طور خودکار فرکانس‌های خاصی از صدا را تقویت کرده و نویزهای مزاحم محیطی را حذف کنند. استفاده منظم از سمعک نه تنها شنوایی را بهبود می‌دهد، بلکه در جلوگیری از افسردگی و انزوا نیز مؤثر است.

توانبخشی شنوایی با گفتاردرمانی

یکی از مؤثرترین روش‌های درمانی کم شنوایی بعد از سکته مغزی ، استفاده از گفتاردرمانی و تمرین‌های شنیداری است. این درمان به مغز کمک می‌کند دوباره صداها را بهتر تشخیص دهد. گفتاردرمانگر با تمرین‌های مختلف مانند تکرار کلمات، شنیدن صداهای محیطی و تمرین درک گفتار، مهارت‌های شنیداری را تقویت می‌کند.

تحریک مغزی با روش‌های غیرتهاجمی (مانند TMS)

تحریک مغناطیسی ترانس‌کرانیال (TMS) یکی از روش‌های نوین برای بازیابی عملکرد نواحی آسیب‌دیده مغز است. این روش با ارسال پالس‌های مغناطیسی به نواحی خاص مغزی، فعالیت عصبی را تحریک کرده و در مواردی موجب بهبود شنوایی می‌شود. درمان با TMS معمولاً در کلینیک‌های تخصصی انجام می‌شود و نیاز به جلسات مکرر دارد.

کاشت حلزون گوش

در بیمارانی که شنوایی به طور کامل از بین رفته و سمعک مؤثر نیست، کاشت حلزون گزینه‌ای پیشرفته و مؤثر است. این روش شامل قرار دادن یک دستگاه الکترونیکی در گوش داخلی است که با تحریک مستقیم عصب شنوایی، سیگنال‌های صوتی را به مغز منتقل می‌کند. این عمل معمولاً در افراد با کم شنوایی ناشی از سکته مغزی شدید یا دوطرفه انجام می‌شود.

پیشگیری از کم شنوایی بعد از سکته مغزی؛ نکات مراقبتی برای بیمار

پیشگیری از کم شنوایی بعد از سکته مغزی نیاز به توجه به چند نکته کلیدی دارد؛ نخست، تشخیص و درمان سریع سکته مغزی نقش حیاتی در کاهش آسیب به مغز و اعصاب شنوایی دارد. دوم اینکه، کنترل عوامل خطر مانند فشار خون بالا، دیابت و کلسترول می‌تواند احتمال آسیب‌های بعدی از جمله کم شنوایی ناشی از سکته مغزی را کاهش دهد. مصرف منظم داروهای تجویزی و مراجعه منظم به پزشک برای ارزیابی وضعیت شنوایی از دیگر اقدامات مهم در پیشگیری است.

همچنین، انجام تمرینات توانبخشی مغزی و شنوایی به حفظ عملکرد مناسب کمک می‌کند. کاهش استرس و ترک سیگار نیز در بهبود عملکرد شنوایی مؤثر است. کم شنوایی بعد از سکته مغزی تنها با اقدامات مراقبتی به موقع قابل کنترل است و نقش خانواده در حمایت روانی و مراقبت‌های مستمر بیمار بسیار مهم است. آموزش بیمار و اطرافیانش درباره اهمیت علائم شنوایی و مراقبت‌های پس از سکته، کلید موفقیت در پیشگیری است.